گزارش تفصیلی ایکنا از یادواره جد مادری آیت‌الله خامنهای + عکس
گروه اندیشه: دومین همایش «تفسیر و تفسیرنگاری حوزه علمیه خراسان در سده اخیر» به یادکرد کارنامه قرآنپژوهی فقیه ربانی، آیت‌الله سیدهاشم میردامادی نجف آبادی(ره)جد مادری حضرت آیت‌الله خامنهای با سخنرانی علمای برجسته حوزه علمیه مشهد و قم به کار خود پایان داد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، دومین همایش «تفسیر و تفسیرنگاری حوزه علمیه خراسان در سده اخیر» به یادکرد کارنامه قرآنپژوهی فقیه ربانی، آیت‌الله سیدهاشم میردامادی نجف آبادی(ره)(جدّ مادری حضرت آیت الله خامنهای) و بازشناسی و سبک شناسی تفسیر ارزشمند ایشان «خلاصه البیان فی تفسیر القرآن» صبح امروز، 27 فروردین‌ماه با قرائت پیام رهبر معظم انقلاب در مشهد برگزار شد.
در این مراسم که با حضور دو تن از فرزندان رهبر معظم انقلاب، آیات محمد محمدی‌گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری و سیدهاشم حسینی‌بوشهری، مدیر حوزه‌های علمیه کشور برگزار شد، آیت‌الله رضا استادی، عضو شورای عالی مدیریت حوزه علمیه قم و عضو برجسته جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، آیت‌الله محمد واعظ‌زاده خراسانی، نایب رئیس اتحادیه علمای مسلمان، سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و ... به ایراد سخنرانی در خصوص شخصیت این عالم ربانی و ویژگی‌های تفسیر وی پرداختند.
بر اساس این گزارش، بعد از قرائت آیاتی از کلام وحی توسط حجت‌الاسلام مهدی شجاع، قاری ممتاز مشهدی، مجری برنامه از حضور فرزندان رهبر معظم انقلاب در این برنامه خبر داد که برای عرض ارادت به ساحت عالم فرزانه آیت‌الله سید هاشم میردامادی‌نجف‌آبادی(ره) که جد مادری پدر بزرگوارشان هستند، در این همایش در مشهد الرضا(ع) حضور یافته‌اند.
در ابتدای این همایش حجت‌الاسلام احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی قم با بیان اینکه توجه به تاریخ در تاریخ ماندن نیست بلکه گامی در هویت‌سازی و فرهنگ سازی است، ابراز کرد: نگاه به گذشتگان و آثار عالمان و دین‌پژوهان گذشته، هویت و فرهنگ را رقم می‌زند و سبب افزایش تمایل به علم‌آموزی می‌شود.
وی ابراز کرد: تفسیر و تفسیرنگاری در خراسان محل توجه حوزه علمیه قرار گرفته است که هدف از آن ترویج فرهنگ قرآن پژوهی است در صورتی که سال گذشته این همایش معطوف به آیت‌الله نهاوندی بوده است و اکنون این همایش را با محوریت آیت‌الله سید هاشم میردامادی‌نجف‌آبادی آغاز کرده‌ایم.
سپس در ادامه، پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به این همایش بزرگداشت توسط محمد محمدی‌گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری قرائت شد که در متن آن آمده است: «این روحانی عالی‌مقام که مراتب علمی را در نجف و در محضر اساتید بنام آن روزگار طی کرده و مفتخر به اجازه و شهادت علمی از آنان بود، در مدّت نزدیک به چهل سال اقامت در مشهد مقدّس، بیشترین تلاش خود را به تفسیر قرآن منعطف ساخته و محفل گرم و بی‌وقفه تفسیریِ جذّابی در مسجد گوهرشاد (شبستان شمال غربی) برپا نموده بود. هر شب پس از اقامه نماز جماعت، جمعی از ارادتمندان مشتاق، گِرد منبر بی‌پیرایه این عالمِ عامل، مجتمع گشته و از بیان شیرین و نفس گرم او سخن خدا را می‌شنیدند، و این سفره گسترده معرفت و حکمت، ده‌ها سال، مائده الهی و قرآنی را نصیب دوستداران می‌کرد.»
همچنین می‌خوانیم: «اهتمام به امر دین در میدان‌های دشوار و پرخطر، از قبیل حضور در مجاهدت علمای مشهد در مسجد گوهرشاد از نقاط برجسته زندگی او بود که تحمل زندان و تبعید از سوی دستگاه رضاخانی نیز نتیجه قهری آن به شمار می‌رفت.»
در ادامه این مراسم یادبود آیت‌الله رضا استادی، عضو شورای عالی مدیریت حوزه علمیه قم و عضو برجسته جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه مرحوم میردامادی حدود 40 سال در مشهد و در میان مردم کوچه و بازار رفت و آمد و زندگی می‌کردند، افزود: ایشان در سن جوانی به مشهد آمدند، در مسجد صدیقی‌ها که به مسجد ترک‌ها معروف بود و والد بزرگ رهبر معظم انقلاب آنجا اقامه نماز می‌کردند، پشت سر ایشان نماز می‌خواندند. حتی مرحوم میرزا جواد آقای تهرانی نیز پشت سر ایشان به نماز می‌ایستادند.
عضو شورای عالی مدیریت حوزه علمیه قم با بیان اینکه این بزرگوار به محض ورود به مشهد در جایگاه علمای بزرگ آن عصر قرار می‌گیرند، ابراز کرد: از این وضعیت معلوم می‌شود که جایگاه علمی و اخلاقی این شخصیت بزرگ بالا بوده است که حتی علمای مشهد نیز از آن آگاه بودند.
این همایش یادبود با برگزاری نشست تخصصی ادامه یافت و آیت‌الله محمد واعظ‌زاده‌خراسانی، پژوهشگر و لغت‌شناس قرآنی در این نشست با بیان اینکه آیت‌الله سید هاشم میردامادی در غائله مسجد گوهرشاد حضور داشتند، گفت: حادثه مسجد گوهرشاد دومین حادثه بزرگ در زمان رضاخان بود که ایشان را به خاطر حضور در مسجد گوهرشاد و امضا و ثبت نامه‌ای برای لغو قانون پوشش به تهران تبعید کردند.
دکتر سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز به عنوان دیگر سخنران این همایش، خراسان و حوزه علمیه آن را قطب علمی تشیع و جهان اسلام دانست و گفت: یکی از ویژگی‌های خراسان این است که پشتوانه‌ای برای علوم اسلامی و قرآنپژوهی به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: تفسیر خلاصةالبیان مرحوم میردامادی نمونه‌ای از تفسیر روایی مورد استفاده و پسند عامه مردم است که در این نگاه به گونه‌ای تفسیر می‌کنند که توده‌های مردم نیز بتوانند در کنار علما از آن بهره‌مند شوند.
صالحی اضافه کرد: مرحوم میردامادی در جلسات قرآن خود در مسجد گوهرشاد، آیات این کتاب الهی را بدین شکل و با حضور مردم جهت بهره‌مندی همگانی تفسیر می‌کردند که ویژگی این سبک اجتهاد روایی است و به جهت وجود روایات برای زینت دادن آن، مردم از آن بیشتر تأثیر می‌پذیرند.
وی به دو رویکرد تفسیری جدید در حوزه خراسان اشاره کرد و یادآور شد: در یک رویکرد شاهد نگاه سیستمی ـ تمدنی به قرآن هستیم که بنیانگذار آن رهبر معظم انقلاب است، این رویکرد نشان می‌دهد چطور باید مفاهیم را نوسازی کرد؛ در رویکرد دوم یعنی همان تفسیر عامه‌پسند به دنبال آن هستیم تا قرآن را به گونه‌ای عرضه کنیم که خواص و عوام در کنار یکدیگر از آن بهره ببرند.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، محقق و قرآن‌پژوه معاصر در مورد سبک‌شناسی تفسیر خلاصةالبیان مرحوم میردامادی اظهار کرد: در بحث حدیث و روایات بسیار مدیون حوزه علمیه مشهد هستیم زیرا تفسیر روایی ظرفیت بسیار زیادی دارد که به آن به خوبی پرداخته نشده است.
وی با بیان اینکه مرحوم میردامادی نیز به این امر اذعان داشته‌اند، ادامه داد: تفسیر مرحوم میردامادی به لحاظ ساختار ظاهری، تفسیر متوسطی است و به لحاظ محتوا تفسیر محصوری نیست؛ محصور بدان معناست که مفسر آیه را در ابتدا آورده، در ادامه آن روایات را بیان می‌کند و چالشی با روایات در آن دیده نمی شود مگر محدثانه.
حجت‌الاسلام مهدوی‌راد روایت را وجه قالب این تفسیر عنوان کرد و افزود: با این وجود در تفسیر خلاصةالبیان، نکات ادبی بسیاری آمده و واژه‌پژوهی خوبی در بحث‌های علوم قرآنی دارد که البته کم است.
در ادامه پروفسور مهدی محقق، بنیانگذار دائره المعارف تشیع و رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با اشاره به اینکه تفسیرنویسی و درس تفسیر در حوزه خراسان از مهجوریت رنج می‌برد و مرحوم میردامادی در این عرصه تنها بودند، ابراز کرد: متأسفانه در آن دوران کسانی سر کار بودند که تمایلی به علوم اسلامی نداشتند.
وی با بیان اینکه من مرحوم میردامادی را از نزدیک زیارت کرده بودم، ادامه داد: یک سالی که در حوزه علمیه مشهد طلبه بودم، ایشان بعد از جلسه درس خود، بعدازظهرها در مسجد گوهرشاد همراه با اساتید دیگر حضور می‌یافتند و من بارها در نماز جماعت ایشان در شبستان مسجدگوهرشاد حدود سال‌های 1326 و 1327 شرکت کرده بودم.
محقق افزود: تفسیر مرحوم میردامادی در هفت جلد به همت سید مجتبی میردامادی به همراه ترجمه جدیدا به چاپ رسیده است، اگرچه در ابتدای قرن سوم چنین مطرح می‌شد که قرآن به زبان فارسی قابل ترجمه نیست اما در طول سده‌های مختلف با کوشش‌های بسیار برای ارائه تفسیر مناسب به زبان فارسی این امر محقق شد و امروز شاهد تفسیرهای بسیاری در این حوزه هستیم.
وی با بیان اینکه در شهرها و روستاهای مختلف کشور علما و بزرگان بسیاری در حوزه‌های متفاوت فعالیت می‌کردند، ابراز کرد: در معرفی این علما به جامعه کوتاهی شده است و نتیجه آن ناشناخته بودن این افراد برای نسل جوان است که آن‌ها متمایل به الگوهای خارجی می شوند.
در پایان این همایش و با حضور جمعی از علما حاضر در مراسم، از چاپ جدید تفسیر «خلاصةالبیان فی تفسیر القرآن» آیت‌الله سیدهاشم میردامادی‌نجف‌آبادی(ره) رونمایی شد.
این تفسیر به زبان شیرین فارسی و به شیوه روایی توسط آن مرحوم تدوین شده و حسین نورایی، یکی از شاگردان ایشان آن را به رشته تحریر درآوره است. این تفسیر تا آخر سوره کهف در سال 1339 شمسی در چهار مجلد منتشر شده و اکنون در هفت مجلد توسط محققان گردآوری شده و به همت جامعةالمصطفی(ص) العالمیة و با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به چاپ رسیده است.
