قائم مقام دانشگاه قرآن و حدیث:
جهت‌گیری بر منابع غیرمعتبر مهمترین مشکل معتقدان به طب اسلامی است
گروه حوزه‌های علمیه: عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث و رئیس انجمن حدیث حوزه علمیه با بیان اینکه استفاده از روایات برای پیشگیری از بیماری بسیار دارای کاربرد و هزینه‌های درمانی کشور را به میزان زیادی کاهش خواهد داد گفت: جهت‌گیری بر روی منابع غیرمعتبر روایی، مهمترین مشکل معتقدان به طب اسلامی است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) یکی از موضوعات مهم مطرح در ماه‌های اخیر در محافل مشترک حوزه و مسئولان علوم پزشکی کشور، بحث طب اسلامی و نقش آن در درمان بیماری است؛ برخی مسئولان علوم پزشکی کشور، معتقدند برخی افراد با برچسب طب اسلامی بدون اینکه آشنایی و توانایی لازم برای درمان بیماری‌ها را داشته باشند از آن استفاده کرده و این مسئله آسیب‌آفرین است و خساراتی نیز به بار آورده است و از طرف دیگر نیز برخی از مسئولان حوزه بر کارآمدی طب اسلامی در بهداشت و پیشگیری و نهایتا در درمان برخی بیماری‌های جزیی تاکید دارند از این رو پرداختن به این مسئله برای روشن شدن بیشتر اذهان مخاطبان خالی از لطف نیست.
حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالهادی مسعودی، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث و رئیس انجمن حدیث حوزه علمیه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با بیان اینکه ما حدیث را مرکب از سند و محتوا می‌دانیم عنوان کرد: براین اساس احادیثی که بدون سند هستند معتبر نیستند مگر با طی کردن مراحل چندگاه که از سوی حدیث‌شناس بررسی می‌شود.
وی با بیان اینکه ما در سند، محتاج رجال و در متن نیازمند فقه‌الحدیث هستیم بیان کرد: متاسفانه در هر دو قسمت ضعف‌هایی را مشاهده می‌کنیم و تنها این مسئله در میان دانشگاهیانی که طب سنتی خوانده‌اند نیست بلکه در میان روحانیون فعال در این عرصه نیز این مشکلات وجود دارد و در بحث رجال و محتوا با ضعف روبرو هستند.
مسعودی‌خمینی با بیان اینکه علم طب، کاربردی است در این صورت اگر چیزی به درد طب خورد مفید است اظهار کرد: در طب جدید شناخت بیماری، تشخیص درمان و راه درمان و جلوگیری از بروز آن محور کار است و این رشته با دانش‌های متعددی مانند فیزیک هسته‌ای، علوم انسانی و مهندسی و ... مرتبط است.
رئیس انجمن حدیث حوزه با بیان اینکه آیات صریح در مورد بحث طب بسیار اندکند و البته استنباطات دوری می‌توان از برخی آیات قرآن داشت اظهار کرد: برای استفاده از روایات طبی که طب اسلامی روی آن سرمایه‌گذاری کرده است بیش از 95 درصد مبتنی بر روایات و مابقی قرآنی است لذا باید چند کار باید انجام بدهیم تا بتوانیم فتوای طبی بدهیم.
مسعودی تصریح کرد: اولین چیز در این عرصه، تبارشناسی روایت است که روایت از کجا سر درآورده است؛ اینکه صرفا کسی بگوید من این روایت را در فلان کتاب دیده ام ملاک است و یا اینکه کسی بگوید این مطلب، روایت است آیا روایت است؟.
وی افزود: مرحله بعد تشخیص معنای روایت و تصحیح و اعتبارسنجی و بررسی اسناد آن است؛ ما معتقدیم این مراحل باید در روایات انجام و بعد از آن وارد تجربه شویم.
این استاد و محقق حوزه علمیه با بیان اینکه موسسه دارالحدیث اولین موسسه‌ای است که احادیث طبی را به صورت دقیق بررسی و ترجمه و گردآوری کرده است عنوان کرد: براساس این اندیشه این روایات را به آزمایشگاه جهاد سازندگی در کرج بردیم و پیشنهاد دادیم که این روایات را مورد آزمایش قرار دهند.
مسعودی‌خمینی با بیان اینکه دو راه برای این آزمایش وجود داشت که در آن دوره بسیار پرهزینه بود و انجام نشد بیان کرد: دو دسته روایات طبی داریم و سخنانی که 6 و 11 هزار روایت را بیان می‌کنند درست نیست.
وی با بیان اینکه روایات یا در منابع خاص و یا در منابع در بردارنده احادیث طبی است و تمامی روایات اصلی نیز در همین مجموعه‌هاست افزود: عمده روایات طبی خاص در رساله ذهبیه، طب النبی مستغفری و طب الائمه ابنی بسطام و منابع عام نیز شامل؛ محاسن برقی در قرن سه، کافی در قرن سه و چهار، من لایحضر صدوق و مکارم الاخلاق طبرسی در قرن ششم و هفتم و جالب توجه اینکه اعتبار منابع متاخر بیشتر است و منابع خاص یا بی سند هستند و یا دارای سند ضعیفند.
وی با بیان اینکه کل رساله ذهبیه، حدود 60 صفحه است عنوان کرد: طب النبی مستغفری کتابی است که یک عالم سنی که پزشک نبوده برخی روایات مرتبط با طب را جمع‌آوری کرده که بدون سند است و اگر روایات را بررسی کنیم می‌بینیم مطالب عمومی و کلی در مورد بهداشت را بیان کرده است و مطلبی جزیی در طب ندارد.
رئیس انجمن حدیث حوزه ادامه داد: رساله ذهبیه نیز همین ویژگی ها را دارد اما طب‌الائمه کتاب و بزرگتر است ولی اکثر آن «اوزه» است یعنی حرزهای گفتاری و نوشتاری برای حفظ کودکان و ... است و در انتها فقط مقداری در مورد خاصیت گیاهان و برخی داروها مطالبی را بیان کرده است البته این کتاب خودش دارای سند است و روایات آن نیز سند دارد ولی ضعیفند ضمن اینکه مطلب چندانی هم ندارد.
مسعودی ادامه داد: کمتر از نصف این کتاب، روایت طبی است البته در کتب مشتمل بر احادیث طبی، وضع خوب است که محاسن و کافی معتبرترین آن‌ها هستند و به ترتیب حدود هزار و 500 روایت در این عرصه دارند البته این به معنای این نیست که ما هزار و 500 روایت داریم زیرا کافی بسیاری از روایات را از محاسن نقل کرده است.
مسعودی عنوان کرد: ما بیشتر باید به روایات محاسن و کافی اعتماد و اعتنا کنیم زیرا اکثرا خواص خوراکی‌ها را بیان کرده‌اند؛ ما به جای اینکه یکسره احادیث طبی را رد و یا قبول کنیم باید تفکیک میان روایات قائل شویم. البته اعتبار دسته دوم روایات در نزد ما بیشتر است بنابراین جهت‌گیری کار ما هم باید به سمت این روایات باشد.
وی با دسته‌بندی شش‌گانه روایات مبنی بر بهداشت، هشدار و پیشگیری و خواص خوراکی و نوشیدنی که در کتب خوب ما هست ادامه داد: اخلاق و آداب، درمان‌گری جسمی و ... در منابع کم اعتبار است البته این مطلب را به صورت فراوانی نسبی می گوییم.
وی با بیان اینکه مشکل اصلی ما در طب اسلامی این است که جهت‌گیری بر روی کتب بی سند و غیرمعتبر رفته است تاکید کرد: البته طب جدید هم بر پیشگیری تمرکز زیادی دارد و روایات معتبر نیز بر این مسئله متمرکز است و اگر به این سمت رفته بودیم میلیاردها تومان هزینه برای دارو صرفه جویی می‌شد. الان افرادی هستند که خوردن و خوابیدن آنان به مطالب نقل شده در روایات نزدیک است دارای سن طولانی حتی بالای 100 سال هستند.
قائم مقام دانشگاه قرآن و حدیث عنوان کرد: الان، جهت‌گیری کار تحقیقی طب اسلامی اشتباه است و به جای اینکه روی خواص گیاهان و مواد غدایی متمرکز شود روی معالجه و درمان رفته و جواب‌های نادرستی هم می‌گیریم؛ این راهی است که غرب رفته و به اشتباهات خود هم پی برده است زیرا پیشگیری بسیار بهتر از درمان است زیرا گاهی یک درمان میلیاردها تومان هزینه در بر می‌گیرد و حتی در طب سنتی نیز ممکن است منجر به از دست رفتن عضوی از بدن شود.
مسعودی‌خمینی به نمونه‌هایی از روایات پیشگیری پرداخت و اظهار کرد: از امام صادق(ع) نقل شده است که خوردن در حال سیری، موجب برص خواهد شد؛ این روایت زیبا و قابل قبول با طب جدید و عقل هم هماهنگ است. یا در مورد موی سر آمده است که سوراخ موی سر برای این است که آب داخل مخ نشود ولی بخار از آن بیرون بیاید البته اظهار نظر قطعی در مورد این مسئله نمی‌توانیم داشته باشیم.
نویسنده فقه الحدیث با بیان اینکه برخی روایات در مورد آداب خوردن و ... بیان کرد: مدتی بود در کشور ما نشستن چهارزانو رواج داشت ولی چهارزانو نشستن خوب نیست و در روایات نیز به این مسئله اشاره شده است زیرا چهارزانو نشستن سبب بیشتر خوردن است همچنین در روایات هست که اگر در سفره چند مدل غذا بود چند «بسم الله» بگویید که یکی از اهداف این است که انسان خدا را بیشتر سپاسگزاری کند و در خوردن همه غذاها تامل داشته باشد.
این استاد و محقق حوزه علمیه عنوان کرد: شیر خوردن یکی از موارد مورد سفارش در روایات است که تجربه نیز آن را ثابت کرده است زیرا یک طفل، با خوردن شیر رشد زیادی می‌کند.
مسعودی با بیان اینکه برخی که هم اکنون وارد طب اسلامی شده‌اند برخی موارد را رعایت نمی‌کنند از جمله اینکه در یک روایت واژه‌هایی آمده است که باید تکلیف آن روشن شود گفت: اگر به شخصی بگوییم شما چون بیماری چشم داری «بازورج» بخور تا بیماری سل شما برطرف شود و فرد آن را خورد و درمان نشد به ائمه بدبین می‌شود پس ابتدا باید احراز نسخه کنیم که در فلان روایت «سل» درست یا «سبل» و برای این کار باید خانواده روایت مورد بررسی دقیق قرار گیرد.
مسعودی با اشاره به روایات متعدد در مورد خوردن تخم مرغ تصریح کرد: در برخی روایات آمده که اگر کسی بچه‌دار نمی‌شود زیاد تخم مرغ بخورد ولی برخی روایات گفته در کنار آن باید پیاز هم بخورید و استغفار هم بکنید و برخی روایات گوشت را هم اضافه کرده‌اند که تاکید بر خوردن مواد پروتئینی است یعنی صرف تخم مرغ خوردن عامل درمان نیست و باید حتما پیاز و گوشت هم باشد که این سؤال مطرح می‌شود که چه حجمی از هر کدام باید ترکیب شود و البته برخی روایات روغن زیتون را هم اضافه کرده است بنابراین چقدر روایات را باید در یک موضوع ببینیم.
وی اظهار کرد: روایات طبی بر فرض اینکه نسخه آن صحیح، و فهم درستی هم از آن داشته باشیم ممکن است راجع به تمدن و دوره صدور روایت باشد مثلا در قدیم می‌گفتند که ماهی بخورید تا لاغر می‌شوید پس مراقب باشید زیرا لاغری به خاطر نوع کارهای کشاورزی و دامپروری مفید نبوده است ولی امروز روند برعکس شده است.
مسعودی عنوان کرد: در مدینه سفارش شده که قبل از غذا و بعد از آن نمک بخورید ولی امام رضا(ع) وقتی به مرو آمدند سرکه می‌خوردند؛ برخی گفته‌اند در مکه و مدینه که گرمسیر بوده تعریق زیاد است و نمک برای آن مفید است ولی در مرو نمک مفید نیست بنابراین برخی روایات ناظر به برخی اشخاص و مناطق جغرافیایی است.
این محقق و استاد حوزه با بیان اینکه شکل خوردن خوراکی و دارو نیز در درمان و پیشگیری موثر است عنوان کرد: روی برخی داروها نوشته که قبل یا بعد از غذا مصرف شود؛ در روایات در مورد خوردن گوشت در قالب آبگوشت و یا کباب نیز مطالبی بیان شده که در فرد موثر است ضمن اینکه برخی روایات نیز دروغین و جعلی است که باید مراقب آن‌ها هم باشیم.
مطالب مرتبط
