«تپش تاریخ» گامی در راه فرار تماشاگر از سالن سینما
گروه هنر ــ مستند‌هایی نظیر «تپش تاریخ» با ارائه تصاویری بی‌کیفیت و روایتی ضعیف گامی مؤثر در راه فرار تماشاگر از سالن سینماست.
مستند «تپش تاریخ» اثری است که در بخش مستند‌های انقلاب اسلامی دوازدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» روی پرده رفت. قبل از اکران این مستند برخی مدعی بودند که این اثر یکی از آثار فاخر راه یافته به این دوره از جشنواره است. به همین جهت به تماشای این مستند نشستیم.
یکی از نقدهای وارده به این مستند مربوط به مباحث معنایی است. درباره مستند تعریف مشترکی در دنیا مرسوم است و واقع‌نگری واضح‌ترین بخش مشترک این تعریف است، اما وقتی یک مستند سعی می‌کند واقعیات تاریخی را به شکل تحریف شده یا اغراق‌شده تصویر کند، در گام نخست بسیاری از مخاطبان خود را از دست می‌دهد. البته این قبیل آثار که اصطلاحاً پروپاگاندا نامیده می‌شوند درصدد ترویج باورهای خاصی هستند، اما شکل ارائه مباحث بسیار مهم است. نگاهی به جایگاه سینمای انقلاب در میان مخاطبان بیانگر نحوه عملکرد ما در این زمینه است. نحوه ارائه مطالب در مستند باید به‌گونه‌ای باشد که مخاطب خود درباره وقایع تصمیم‌گیری کند.
مطلب دیگر به مطلق‌نگاری آثار تاریخی مربوط می‌شود. در مستند‌های تاریخی عموماً به افراد نگاه سیاه یا سفید می‌شود. پس شخصیت‌پردازی در آن‌ها چندان جدی نیست. این ضعف به شکل بسیار حادی در مستند تپش تاریخ مشاهده می‌شود، به نحوی که برخی مواقع فیلم درباره شخصیت‌ها شعار تند سیاسی می‌دهد.
نکته دیگری که در مستند باید رعایت شود این است که در پایان کار باید به سؤالات مخاطب پاسخ داده شود، نه اینکه پرسش‌های جدیدی در ذهن مخاطب ایجاد شود. درباره آثار پروپاگاندا نکته مشترکی وجود دارد و آن هم نادیده انگاشتن اطلاعات تاریخی مخاطبان است. به همین جهت در گام نخست به اثر لطمه وارد می‌کند؛ نظیر این اتفاق در سریال معمای شاه هم رخ داد و با وجود اینکه این سریال یک مجموعه بسیار پرهزینه و عظیم در سیما بود، ولی به پایان رساندن آن کابوسی برای سیما بود.
نکته دیگری که در مستند باید رعایت شود این است که در پایان کار باید به سؤالات مخاطب پاسخ داده شود، نه اینکه پرسش‌های جدیدی در ذهن مخاطب ایجاد شود. درباره آثار پروپاگاندا نکته مشترکی وجود دارد و آن هم نادیده انگاشتن اطلاعات تاریخی مخاطبان است. به همین جهت در گام نخست به اثر لطمه وارد می‌کند؛ نظیر این اتفاق در سریال معمای شاه هم رخ داد و با وجود اینکه این سریال یک مجموعه بسیار پرهزینه و عظیم در سیما بود، ولی به پایان رساندن آن کابوسی برای سیما بود.
در بحث فنی نیز تپش تاریخ ضعف‌هایی آشکار دارد. کیفیت تصویر بسیار پایین است و حتی تصاویر آرشیوی هم بسیار بی‌کیفیت انتخاب و ارائه شده‌اند. در این مستند اصغر فردوست و داوود کنعانی، کارگردانان مشترک این اثر، از هر تصویری برای پیش‌برد اثرشان استفاده کرده‌اند. برای مثال در صحنه‌ای راوی به کشتار 17 شهریور اشاره می‌کند، اما تصاویر رویداد دیگری را نشان می‌دهد. البته شاید این نکته از دید ببینده عادی سینما دور بماند، اما زمانی‌که اثری در جشنواره شرکت می‌کند اکثر ببیندگان آن نگاهی حرفه‌ای به موضوعات دارند.
در این اثر تدوین، صدا و روایت هم کیفیت مطلوبی ندارد و این مسئله به کیفیت تصاویر آرشیوی بازنمی‌گردد. این ضعف‌ها فقط به این مستند محدود نمی‌شود، بلکه کلیت سینما را دربرمی‌گیرد و حتی در آثار تاریخی تلویزیون هم این موارد قابل مشاهده است. در چنین شرایطی نباید از تماشاگر انتظار داشته باشیم که از این دست آثار استقبال کند.
انتهای پیام
