خودکم‌بینی و حقارت؛ از عوامل اصلی دروغ‌گویی

حجت‌الاسلام ناصر هدایتی، معاون فرهنگی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان شمالی‌ در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان شمالی، با ذکر اینکه در حدیثی از پیامبر(ص) به‌شدت عمل زشت دروغ، مورد نکوهش قرار گرفته است، بیان کرد: طبق روایات دروغ سرچشمه تمام گناهان است، دروغ انسان را از رحمت الهی محروم می‌کند، ‌بین مردم بی‌اعتباری ایجاد می‌کند و موجب سلب اعتماد عمومی از انسان می‌شود.
وی ادامه داد: به فرموده امام باقر(ع) خدای متعال برای شر قفل‌هایی قرار داد و کلید آن قفل‌ها را شراب قرار داد که در حدیثی دیگر آمده است دروغگویی از شراب بدتر است.
دروغگویی موجب سلب اعتماد افراد در جامعه می‌شود
وی اشاره کرد: دروغ یکی از گناهانی است که زبان مرتکب می‌شود و یکی از آثار دروغگویی در جامعه این است که موجب سلب اعتماد افراد نسبت به هم می‌شود زیرا انسان را با شک و تردید مواجه می‌کند.
حجت‌الاسلام هدایتی اظهار کرد: در روایات آمده که دروغگو با مرده برابر است چون فضیلت زنده‌ها  نسبت به مرده در واقع همین اعتمادی است که به هم دارند و زمانی‌که به سخن فرد دروغگو اعتماد نداشته باشیم مانند این است که زندگی‌اش باطل است.
وی ادامه داد: امام علی(ع) می‌فرماید: از دوستی با دروغگو بپرهیزید زیرا دروغگو مانند سراب است، دور را در نظرتان نزدیک و نزدیک را دور جلوه می‌دهد.
حجت‌الاسلام هدایتی با اشاره به عواقب دروغگویی اظهار کرد: از مسائلی که در جامعه وجود دارد احساس ناامنی است زیرا تأمین امنیت به‌منزله مهم‌ترین نیاز روحی و روانی انسان است، در نقطه مقابل، احساس ناامنی زمینه‌ساز پیدایش مشکلات و معادلات اخلاقی است که یکی از آنها بحث دروغ است.
وی گفت: کسانی‌که در جامعه ‌دروغ می‌گویند، موجب ایجاد احساس ناامنی در جامعه و بر‌هم زدن نظم اجتماعی می‌شوند زیرا انسان وقتی خوب توجه کند می‌بیند که وضعیت اجتماع را با دروغ گفتن خود ناامن کرده و موجب از بین رفتن اعتماد عموم می‌شود.
وی در افزود: کسی‌که غیبت می‌کند ریشه در خشم و کینه، حسادت‌های وی یا تلافی از کسی‌که غیبت او را کرده است دارد و کسی‌که در عقوبت دنیوی و اخروی غیبت تعقل کند دیگر مرتکب این عمل نمی‌‍شود.
معاون فرهنگی اداره‌کل ‌ارشاد ‌خراسان شمالی گفت: وقتی به دروغ توجه می‌کنیم مشاهده خواهیم کرد که هیچ وقت به عواقب آن فکر نکرده‌ایم در حالی‌که در بیشتر روایات بیان می‌شود که منشأ تمام مفاسد و رذائل اخلاقی همین دروغ است.
وی اضافه کرد: اگر به مفاسد دنیوی و اخروی دروغ توجه کنیم و ببینیم که در ادامه باعث چه گناهانی می‌شود مطمئناً دروغ گفتن را ترک کرده و همانطور که غیبت کردن را بد می‌دانیم دروغ گفتن را نیز مانند آن می پنداریم.
تقلید رفتار اطرافیان، از عوامل دروغگویی است
هدایتی در رابطه با علل دروغگویی توضیح داد: یکی از علل این الگوی ناپسند، تقلید رفتار اطرافیان است و این رفتار ضدارزش متأسفانه به‌سرعت انتقال می‌یابد و در نهایت وقتی توجه کنیم می‌بینیم که جامعه دچار تزلزل اخلاقی شده است.
وی افزود: از نظر عقل و منطق کسی‌که اعتماد به‌نفس دارد انگیزه‌ای برای دروغ گفتن ندارد و در مقابل کسی‌که دچار احساس خودکم‌بینی و حقارت است برای پوشش دادن کاستی‌ها و ترمیم ضعف‌هایش اقدام به دروغ گفتن می‌کند و تصور می‌کند که به آسانی می‌تواند به این وسیله ضعف‌هایش را جبران کند.
وی ادامه داد: دلیل دیگر دروغگویی منفعت‌گرایی است، عده‌ای برای کسب منفعت دروغ می‌گویند اما اگر خوب توجه کنند می‌بینند که بسیار ضرر می‌کنند و خود و جامعه‌‌شان را به تباهی می‌کشانند زیرا در ادامه مرتکب گناهان دیگری می‌شوند.
وی گفت: دلیل دیگر آن این است که این افراد از محضر الهی غافلند، کسانی که بر این باورند که در محضر خدا هستند می‌دانند که دو فرشته اعمالشان را ثبت می‌کنند و به همین دلیل دروغ نمی‌گویند بنابراین ما به اینکه در محضر خداوند هستیم توجه نمی‌کنیم.
حجت‌الاسلام هدایتی اضافه کرد: نکته بعدی این است که ما حیات دنیوی را بر حیات اخروی ترجیح می‌دهیم، اگر خوب توجه کنیم که این دنیا محل گذر انسان است و به‌صورت مقطعی در آن  هستیم دیگر دروغ نمی‌گوییم و مرتکب چنین گناهی نمی‌شویم.
وی در رابطه با دروغ مصلحتی اظهار کرد: چیزی به نام دروغ مصلحتی در روایات وجود ندارد و به‌طور کلی دروغ مصلحتی غیرمجاز است.
حجت‌الاسلام هدایتی تأکید کرد: زمانی‌که هدف برقراری صلح بین دو نفر باشد یا وقتی اقدام به دفع شر از جانب ظالمان شود یعنی اگرشخص بخواهد مال، جان و ناموسش حفظ شود می‌تواند دروغ بگوید یا به عبارتی زمانی‌که به شخصی ظلم می‌شود به‌وسیله  دروغ گفتن می‌تواند این ظلم را دفع کند.
وی با اشاره به  ارتباط  میان دروغگو با منافق، گفت: دروغ سرچشمه نفاق است، شخص راستگو بین زبان و دلش هماهنگی وجود دارد اما این هماهنگی در فرد دروغگو وجود ندارد و زمانی که بین زبان و دل تفاوت وجود داشته باشد یعنی هر کدام چیز متفاوتی بگویند در این صورت نفاق رخ می‌دهد یعنی دو جور حرف زدن.
وی تاکید کرد: باید رذائل اخلاقی را ترک کنیم، یکی از فرمایشات امام علی(ع) این است که شایسته‌ترین امور پرداختن به سازندگی خویش است یعنی انسان اگر می‌خواهد بهترین کار را انجام دهد باید از خودش شروع کند.
هدایتی در پایان اظهار کرد: یکی از مسائل مهم خودشناسی است؛ اگر انسان خودش را شناخت و به‌دنبال سازندگی خودش رفت موفق خواهد شد، خودشناسی در قرآن به‌عنوان عالی‌ترین سند معرفی شده است و در قرآن اشاره شده است که اگر انسان خودش را بشناسد حتی برتر از فرشتگان است و اگر هم نشناسد از مرتبه حیوانات هم تنزل پیدا می‌کند.