محو هویت اسلامی؛ هدف اصلاحات نمایشی بن‌سلمان

به گزارش ایکنا؛ «محمد بن سلمان»، ولیعهد جوان سعودی از زمانی که در سال 2015 میلادی قدرت را در دست گرفت، اصلاحاتی در راستای سند چشم‌انداز 2030 در این کشور آغاز کرد که این اصلاحات عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را شامل می‌شود.

تغییر و تحول در جامعه عربستان که شیوخ وهابی متعصب و سنتی نفوذ زیادی در آن دارند، امری بسیار دشوار است، اما از آنجا که طبق قانون عربستان، سخن پادشاه و تأیید وی بر تمامی فتواها ارجحیت دارد، این اختلافات با مصالحه خاتمه یافت و اکنون اصلاحاتی در بخش‌‌هایی از جامعه عربستان آغاز شده است.

آنچه از آن‌ به‌عنوان اصلاحات ولیعهد سعودی تعبیر می‌شود، در حقیقت تنها اقداماتی در جهت حذف مظاهر و نمادهای اسلامی و هویت قرآنی در جامعه و ترویج مظاهر و نمادهای غربی در این کشور است.

اصلاحات ولیعهد سعودی بیشتر در حوزه آزادی‌های مدنی زنان کلید خورده که تحولاتی نمایشی است که حکایت از تلاش عربستان برای نشان دادن چهره‌ای جدید و متفاوت از آنچه هست در میان جوامع بین الملل دارد.

باز شدن درب سینماها، آزادی زنان در امر رانندگی و اصلاح مسائل مربوط به طلاق و حضانت فرزند، اختلاط میان زن و مرد در اماکن عمومی و نظیر این‌ها، بیشتر از آنکه جنبه اصلاحات واقعی در عربستان داشته باشد، شبیه درست کردن سرگرمی برای مردم این کشور به‌ویژه جوانان است تا از مسائل اصلی کشورشان که همان سیاست خارجی تهاجمی بن سلمان و لشکرکشی به کشورهای منطقه از جمله یمن و نظام دیکتاتوری پادشاهی است، غافل بمانند.

مدارس آموزش حفظ قرآن نیز از اصلاحات پوشالی و نمایشی ولیعهد سعودی استثنا نشده‌اند، به‌طوری که وزارت‌ امور اسلامی، اوقاف، تبلیغات و ارشاد عربستان همزمان با سال تحصیلی جدید دستورالعملی صادر کرد که بر اساس آن، تمام مدارس آموزش حفظ قرآن این کشور، از این پس تنها به مؤسسه‌های آموزشی تبدیل می‌شوند که دوره‌های‌آموزشی این مراکز از ۳۰ روز بیشتر نخواهد شد.

این در حالی است که مأموریت اصلی این مدارس که زیر نظر انجمن‌های خیریه آموزش حفظ قرآن عربستان اداره می‌شدند، تربیت حافظان و قرآن‌آموزان بود، اما از این پس، این مدارس تنها به مؤسسات آموزشی تبدیل می‌شوند که حتی به افراد شرکت‌کننده در این دوره‌های آموزشی، مدرک فارغ‌التحصیلی از مؤسسه اعطا نمی‌شود، بلکه تنها یک مدرک مبنی بر طی کردن دوره آموزشی اعطا خواهد شد.


روزنامه اینترنتی «رأی الیوم» به سردبیری «عبدالباری عطوان»، تحلیلگر و کارشناس برجسته عرب در گزارشی به بررسی واکنش‌‌ها و پیامدهای تصمیم جدید وزارت امور اسلامی عربستان در این زمینه پرداخته و آورده است: «این روزها شهروندان سعودی از کم‌شدن مراکز تبلیغ اسلام و دفاتر دعوت غیرمسلمانان به اسلام و آگاهی‌بخشی به آن‌ها و حتی غرفه‌های خیریه‌ جمع‌آوری کمک‌های مالی برای نیازمندان در مناطق مختلف این کشور خبر می‌دهند.
 
کسانی که این روزها در خیابان‌های عربستان قدم می‌زنند، حضور این مراکز را بسیار کم‌رنگ و اندک می‌یابند، به‌طوری که برخی تأکید دارند که این مراکز تبلیغی به طور کامل درحال نابودی است.
 
کارشناسان و صاحب‌نظران مسائل عربستان بر این باورند که بسته‌شدن این مراکز تبلیغی یکی از سیاست‌های به اصطلاح اصلاح‌طلبانه محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی است که با سلب اختیارات «هیئت امر به معروف و نهی از منکر» آغاز شده و این‌گونه که به نظر می‌رسد، به حذف تمامی نمادهای دین اسلام از جمله مراکز تبلیغ و دعوت به دین اسلام منتهی خواهد شد.

مراکز تبلیغی و آگاهی‌بخشی
 
این مراکز تبلیغی و آگاهی‌بخشی که با نظارت وزارت امور اسلامی، اوقاف، تبلیغات و ارشاد عربستان اداره می‌شوند، مبلغان آن‌ها دارای لباس‌های مخصوصی هستند که دولت کنونی سعودی وجود آن‌ها را متناسب با سند 2030 نمی‌داند و برای این که به حمایت از تروریسم متهم نشود، اقدام به تعطیلی این مراکز کرده است.
 
اما اصلاحات محمد بن سلمان تنها به مراکز و غرفه‌های تبلیغی محدود نشده، بلکه بر اساس ابلاغیه وزارت امور اسلامی عربستان، در سال تحصیلی جاری(1441 هجری قمری ـ 2019 میلادی)، مدارس آموزش حفظ قرآن در این کشور تعطیل شدند و این مدارس پس از تبدیل شدن به مراكز آموزشی به مؤسسات تربیت مربی قرآن واگذار شده‌اند و دیگر نظارت بر این مدارس برعهده انجمن‌های خیریه آموزش حفظ قرآن نیست.
 
آنچه در این بخشنامه توجه همگان را به خود جلب می‌کند، این که این مدارس تنها به دوره‌های آموزشی 30 روزه بسنده می‌کنند که مختصرکردن آموزش قرآن به 30 روز برای همگان قابل تأمل است.


براساس بخشنامه وزارت امور اسلامی سعودی، نیمسال دوم تحصیلی سال 1440 هجری، آخرین ترم تحصیلی این مدارس بود و از سپتامبر 2019 سال تحصیلی جدید آغاز شد که بدون مدارس آموزش حفظ قرآن در عربستان است.
 
تعطیلی مدارس آموزش حفظ قرآن از سوی مقامات سعودی، در فضای مجازی به‌ویژه شبکه اجتماعی «توئیتر» واکنش‌های بسیاری داشته‌ و در این زمینه توئیت‌های منتقدانه و حاکی از نارضایتی مردم عربستان نیز دیده می‌شود.

واکنش به تعطیلی مدارس
 
در این توئیت‌ها، مدارس آموزش حفظ قرآن به‌ عنوان وسیله‌ای برای بالابردن و ارتقای ارزش‌های اخلاقی میان جوانان مطرح شده و کسانی که این مدارس را به تعطیلی کشانده‌اند، فاسد خوانده شده‌اند.
 
اما به نظر می‌رسد که مقامات سعودی تعطیلی این مدارس را این‌گونه توجیه کرده‌اند که این مدارس بخشی از فرآیند شکل‌گیری پیام‌های اسلامی رادیکال در جامعه هستند که براساس برنامه‌های آموزشی قدیمی این کشور در دهه 90 میلادی تدوین شده و در مسیر ترویج اندیشه‌های افراطی و دعوت به کشتار غیرمسلمانان قدم برمی‌دارند.
 
اقدام دولت سعودی در بستن مدارس آموزش حفظ قرآن درحالی صورت می‌گیرد که این کشور در سال‌های اخیر این گونه القا می‌کند که به صنعت چاپ و نشر قرآن و ترجمه کلام وحی و حفظ این کتاب آسمانی، اهمیت می‌دهد، اما مقامات سعودی به‌ویژه ولیعهد این کشور در عین حال مدعی هستند که حافظان قرآن به‌ویژه نسل جوان مطابق با سیاست‌های اصلاح‌طلبانه حرکت نمی‌کنند، بنابراین بهترین راه برای پایان دادن به این نسل متدین مشکل‌آفرین، بستن مدارس آموزش حفظ قرآن و کاستن از فضای دینی در جامعه است، زیرا این جوانان قرآن را به عنوان یک اعتقاد استوار و ثابت حفظ می‌کنند.
 
از سوی دیگر، تفسیرهای افراط‌گرایانه‌ای که از سوی شیوخ وهابی و سلفی از آیات قرآن در جامعه عربستان ارائه شده، خوانشی تندرو از دین ارائه می‌دهد که به کشتار و شوریدن علیه حاکم در صورت خروج از شریعت اسلام و... دعوت می‌کند که این مسئله نیز از چالش‌هایی است که بن سلمان در اصلاحات خود با آن مواجه است.
 
اکنون این پرسش مطرح می‌شود که آیا جریان اسلامی ساکت عربستان که بسیاری از افراد تأثیرگذار آن پشت میله‌های زندان هستند، به سکوت خود در برابر نابودی آشکار مظاهر و نمادهای اسلام و جایگزینی آن‌ها با مراسم‌های جشن، کنسرت و ترویج نمادهای غربی و در نهایت بسته‌شدن مدارس آموزش حفظ قرآن، ادامه خواهد داد؟
 
منتقدان سیاست‌های دولت سعودی براین باورند که تشکیل یک دولت‌ مدنی که از تروریسم حمایت نمی‌کند و مخالف اقدامات افراطی است، به معنای از بین بردن ثوابت و اصول دین اسلام و مقابله با حافظان قرآن که مورد تکریم نبی مکرم اسلام(ص)، دین اسلام و رسالت آسمانی آن هستند، نیست.

 بنا بر اخبار رسیده از سرزمین وحی، مقامات سعودی حتی در حال بررسی منع پخش اذان با صدای بلند از تمامی مساجد هستند و این فکر را در سر می‌پرورانند که تنها به پخش اذان از یک مسجد در هر منطقه بسنده کنند، این در حالی است که در استان‌های مختلف این کشور، مساجد نزدیک به هم بسیاری وجود دارد که تنها چند متر با یکدیگر فاصله دارند و همه آن‌ها اذان را در یک زمان پخش می‌کنند.


اکنون این سؤال مطرح می‌شود که آیا ولیعهد سعودی در راستای آنچه اصلاحات اجتماعی و فرهنگی می‌نامد، تا چه اندازه به مبارزه با نمادهای دینی و دینداری در جامعه ادامه می‌دهد و منابع دست یافتن به آموزه‌های دین اسلام را کاهش می‌دهد؟ و این که آیا پس از مدارس آموزش حفظ قرآن، نوبت تعطیلی کامل دفاتر تبلیغ، ارشاد و مراکز آگاهی‌بخشی به اقلیت‌ها که به دعوت غیرمسلمانان به اسلام و برگزاری‌های سخنرانی‌های تبلیغی مشهورند، خواهد بود؟ که در پاسخ باید گفت که دفاتر تبلیغی و آگاهی‌بخشی در عربستان که با نظارت وزارت امور اسلامی این کشور اداره می‌شوند، از مراکز وابسته به حاکمیت هستند که برخی بر این باورند که  تنها با سقوط دولت، کاملا از بین می‌روند و ولیعهد سعودی نمی‌تواند به طور کامل به نابودی این مراکز بپردازد.

اعتراضات مردمی
 
به هرحال، با توجه به فضای حاکم بر جامعه عربستان و خفقان موجود در این کشور، به نظر می‌رسد تعطیلی مدارس آموزش حفظ قرآن اعتراضات مردمی وسیعی در سطح میدانی نداشته باشد، چرا که بیشتر افراد تأثیرگذار جریان اسلامی این کشور پشت میله‌های زندان هستند، اما با این وجود نمی‌توان اقدامات غیرمنتظره را بعید دانست.

کارشناسان مسائل داخلی عربستان بر این باورند که تعطیلی مدارس آموزش حفظ قرآن و حتی دفاتر تبلیغی و آگاهی‌بخشی در این کشور، پیامدهای اقتصادی نیز در پی خواهد داشت، زیرا بسیاری از مربیان آموزش حفظ قرآن دستمزد خود را از وزارت اوقاف می‌گیرند که در صورت تعطیلی این مدارس، این مربیان قرآن کار خود را از دست می‌دهند.
 
به جز این موارد، شمار زیادی از کارمندان دفاتر تبلیغی نیز در مناطق مختلف مشغول به کارند که با بسته شدن این دفاتر بیکار خواهند شد و دولت سعودی موظف است فرصت‌های شغلی جدیدی برای آنان فراهم کند.
 
بنابراین این پرسش مطرح می‌شود که شمار زیاد مربیان مدارس آموزش حفظ قرآن و کارکنان دفاتر و مراکز تبلیغاتی در صورت اجرای کامل اصلاحات ولیعهد سعودی باید به چه کاری مشغول شوند؟ و آیا می‌توان گفت که ممکن است که آن‌ها بر رعایت قوانین شرعی در جشن‌ها و مراسم‌ها به فعالیت گمارده شوند که البته این مسئله کاملا منتفی است، چرا که هدف از اصلاحات بن سلمان محو هویت اسلامی است، پس چطور ممکن است، اجرای تعالیم و آموزه‌های اسلام در چنین مراسم‌هایی را انتظار داشت.

در پایان باید بگوییم، اگرچه شیوخ وهابی سعودی تفسیر تندرو و افراطی از اسلام و قرآن دارند و اقدامات دولت عربستان در سال‌های اخیر در خلاف جهت منافع اسلام و مسلمانان و نابودی منطقه بوده است، اما هدف از اصلاحات بن سلمان که در راستای سند 2030 انجام می‌شود، محو هویت، مظاهر و نمادهای اسلامی و قرآنی از جامعه و جایگزین کردن آن با فرهنگ غربی اعم از بی‌حجابی زنان و.. است که تعطیلی مدارس آموزش حفظ قرآن نمونه‌ای از این اقدامات است. 

ترجمه و تنظیم: فرشته صدیقی

انتهای پیام