غلبه نگاه مردانه در مسائل فقهی زنان/ مسائل اجتماعی را به معضل تبدیل نکنیم

حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، مدیر حوزه علمیه خواهران، در گفت‌و‌گو با ایکنا؛ با تأکید بر اینکه به مسائل مربوط به زنان باید با نگاه قرآنی و روایی‌تر بپردازیم، گفت: این بحث مطرح است که در مطالعات اسلامی از منظر زنان و زاویه نگاه آنان پرداخته نشده یا از زاویه نگاه مردانه مورد تحقیق قرار گرفته است.

وی افزود: بانوان چون وظیفه مادری و مردان مسئولیت قوامیت بر خانواده دارند، این مسئله عاملی برای نگاه‌های مردانه در موضوعات زنانه شده است؛ این در حالی است که در سوره مبارکه کوثر خداوند، پیامبر(ص) را به خاطر داشتن یک دختر مورد تمجید آنچنانی قرار داده و از ایشان تجلیل می‌کند؛ ببینیم پیامبر(ص) چه رفتار غیرمتعارفی در جامعه جاهلی که دختران را به گور می‌کردند، با دخترش داشت.

تسهیل شکوفایی استعداد جامعه بانوان

مدیر حوزه علمیه خواهران با بیان اینکه حضرت زهرا(س) بانویی است که بر مردان هم ولایت دارد، ابراز کرد: حضرت زهرا(س) نقش مهمی در تحقق ارزش‌ها داشت. آیا امروز وظیفه ما تسهیل تحقق چنین ظرفیتی در جامعه بانوان کشور نیست؟

بهجت‌پور با اشاره به تعابیر قرآن کریم در مورد حضرت مریم(س) گفت: قرآن کریم در مورد ایشان فرمود: «وَ مَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهِ مِنْ رُوحِنَا وَ صَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَ كُتُبِهِ وَ كَانَتْ مِنَ الْقَانِتِينَ»(تحریم/۱۲) اظهار کرد: حضرت مریم چقدر ظرفیت علمی داشته که ظرفیت تصدیق و تصور کلمات رب را یافته است، آیا می‌توان گفت که دین محدودیتی برای دانش زنان ایجاد کرده است؟ مریم(س) به جایی می‌رسد که ظرفیت تصدیق کلمات پروردگار را دارد که بسیاری از مردان چنین ظرفیتی ندارند.

وجوب طلب علم برای مرد و زن

وی ادامه داد: باید ساختارها در محیطهای علمی به گونه‌ای اصلاح شود که زنان بتوانند در کنار انجام وظایف خانوادگی به تحصیل هم بپردازند، زیرا روایت «اطلبوا العلم» برای همه اعم از زن و مرد تجویز شده است.

این قرآن‌پژوه با بیان اینکه مادری و همسری نباید مانند چاقو و تیغی در برابر تحصیل باشد، اظهار کرد: هنر ما در این است که جریان دانش بانوان را طوری هدایت کنیم که هر دو نقش به خوبی ایفا شود؛ امروز پیشرفت در جهان طوری است که برای رسیدن به تمدن باید از خیلی از خواسته‌های خود بگذریم. اسلام هم معتقد است که دختران در کنار تحصیل به همسری و مادری هم بپردازد و با کنار هم قرار دادن این دو مسیر است که می‌توانیم به تمدن پویا و با نشاط اسلامی برسیم.

ریزاندیشی و کلان‌نگری بانوان

مدیر حوزه‌های علمیه خواهران با بیان اینکه اصل متخذه از قرآن این است که مسائل فیزیولوژیکی زنان مانعی برای دریافت دانش و تحصیل آنان نیست، تصریح کرد: فهم حِکمی از قرآن می‌گوید زن دارای ویژگی‌هایی است از این رو باید دانش‌هایی به آنان آموخته شود که چون زنان ریزبین هستند، این رویکرد را داشته باشند. مردان کلان‌نگر هستند. باید به همه اجازه تحصیل دهیم زیرا ممکن است حتی یک زن ویژگی کلان‌نگری داشته باشد؛ حضرت زهرا(س) وقتی مسئله فدک را مطرح می‌کنند کلی از فلسفه‌های احکام را که نگاه کلان به دین است بیان می‌فرمایند.

بهجت‌پور اضافه کرد: هر جایی که خالق از منظر خالقیت محدودیت برای زن قائل شده ما هم باید محدودیت قائل شویم در غیر این صورت خیر؛ بنابراین اگر گفته شود زن هم می‌تواند کار کند باید اجازه کار بدهیم حتی الان زنانی هستند که فراوان، فعالیت تجاری و ... دارند یا در تاریخ اسلام می‌بینیم که حضرت خدیجه تجارت داشتند و مردان تحت مدیریت وی کار می‌کردند و خود پیامبر کارگزار ایشان بود یا مدیریت حضرت زهرا(س) در فدک با آن همه مساحتی که داشته است.

محدودیت ورزشگاه‌ها به دلیل فضای بد

مدیر حوزه‌های علمیه خواهران با پرداختن به اینکه ما نباید برخی مسائل اجتماعی را به مسئله و معضل اجتماعی تبدیل کنیم، بیان کرد: مجامع فراوانی مانند سخنرانی و ... هستند که زن و مرد با هم بوده و هستند و مشکلی هم نبوده یا در سینه‌زنی که گاهی مردان بدن‌ها را هم لخت می‌کردند فتوای علمای گذشته این بود که اگر نگاه زن به بدن مرد بیفتد و تحریک نشود اشکالی ندارد. بنابراین در اصل مسئله ورود زنان به ورزشگاه‌ها مشکل شرعی وجود ندارد.

وی با بیان اینکه محدودیت ایجاد شده برای ورود زنان به ورزشگاه‌های فوتبال ناشی از فضای بد این محیط‌هاست، ابراز کرد: در این محیط‌ها فحاشی و بدگویی وجود دارد وگرنه مقتضی، مانع نیست و دلیل بیرونی ایجاد شده است؛ گزارش‌هایی که از محیط‌های فوتبالی به علما می‌رسد این است که در این فضاها بی‌حیایی و فحاشی صورت می‌گیرد و همین عامل ثانویه باعث ممنوعیت‌های شرعی می‌شود.

نویسنده تفسیر همگام با وحی گفت: اگر کسی تضمین کند که می‌توانیم شرایط و محیط را سالم نگه داریم چه ایرادی برای ورود زنان وجود دارد؟ مثلاً در ورزش‌هایی مانند والیبال و برخی ورزش‌های دیگر این مسئله اساساً مطرح نمی‌شود.

فتاوای موجز و بازتاب نامناسب در فضای اجتماعی

بهجت‌پور در پاسخ به این سؤال که فتاوا معمولاً چون موجز و بدون توضیح است ممکن است در فضای اجتماعی جو نامناسبی را ایجاد کند، بیان کرد: وظیفه مبلغان و رسانه‌ها و افرادی که می‌توانند این است که به تبیین این مسائل بپردازند و برای مردم توضیح دهند که اگر گاهی مخالفتی با موضوعی صورت می‌گیرد نه اینکه از اصل مخالف دین باشد بلکه فضای نامناسب عامل ممنوعیت بوده است وگرنه اگر محیط سالم باشد مشکلی نیست. در استادیوم می‌بینیم اگر داور مرتکب اشتباهی می‌شود به او فحاشی می‌کنند.

مدیر حوزه‌های علمیه خواهران به ذکر مثالی در این باره پرداخت و اضافه کرد: مثلاً ممکن است از ما بپرسند که آیا بیرون رفتن زن در شب ایراد شرعی دارد؟ یا خانمی تنها با وسیله نقلیه شخصی از یک شهر به شهر دیگری برود ایرادی دارد؟ قطعاً پاسخ منفی است، ولی شرایط اجتماعی طوری است که اکثریت خانواده‌ها اجازه نمی‌دهند دختران و همسرانشان شب تنها بیرون بروند وگرنه نه رانندگی زن و نه سفر یک زن از یک شهر به شهر دیگر هیچ مشکلی ندارد.

بهجت‌پور با ذکر اینکه حکم تابع مقتضیات زمان است اظهار کرد: احکام تابع مصالح و مفاسد است؛ در قدیم برخی مسائل مفسده داشته است؛ لذا حتی زن را حج و سفر نمی‌بردند، زیرا نه پلیس و نه امنیتی وجود داشت با اینکه سفر کعبه، حَجٌة الاسلام زنان محسوب می‌شد، ولی امروز این دغدغه وجود ندارد.

رعایت مصالح و مفاسد و شرایط اجتماعی

وی تصریح کرد: بنابراین فقیه در محاسبه مصلحت و مفسده، ممنوعیتی قائل می‌شود؛ فقیه همیشه حکمش را ناظر به وضع فعلی می‌دهد؛ مثلاً چه اشکالی در دیدن فوتبال و اینکه 22 نفر دنبال یک توپ می‌دوند وجود دارد که کسی حکم به حرمت بدهد؟ ولی وقتی محیط در شن زن نیست مسئله متفاوت است.

این قرآن‌پژوه تأکید کرد: دختران شعیب چوپانی می‌کردند که کاری کاملاً مردانه بود و قرآن هرگز کار آنان را نفی و رد نکرده است؛ پس اصل ورود زنان به برخی مشاغل ولو مردانه در صورت توانایی آنان ایرادی ندارد، ولی باید با رعایت مصالح و مفاسد و شرایط اجتماعی انجام شود.