اربعین؛ تجلی جاذبه مغناطیس حسینی

به گزارش ایکنا؛ به نقل از روابط عمومی انتشارات انقلاب اسلامی، کتاب «جاذبه حسینی» گزیده‌ای از بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دو موضوع اربعین و زینب کبری(س) است که از کتاب مرجع امام حسین(ع) با عنوان «آفتاب در مصاف» استخراج و تنظیم شده است. آنچه در ادامه می‌آید، مروری بر گفتار دوم این کتاب است که ایشان به تحلیل مسئله اربعین و اهمیت آن پرداخته است:

نگاهی تاریخی

از نظر آیت‌الله خامنه‌ای به لحاظ تاریخی، اصل اینکه اهل بیت امام حسین(ع) در روز اربعین به کربلا آمده‌اند، مسلم است؛ اما اینکه سال اول بوده یا سال دوم، برخی از مورخان آن را محل تردید دانسته و ایراد کرده‌اند چطور ممکن است اهل بیت(ع) تا اربعین به کربلا رسیده باشند؟ ایشان می‌فرماید؛ مرحوم شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی(ره) یک تحقیق مفصلی دارد که به‌لحاظ تاریخی اثبات می‌کند، بله ممکن است. همچنین این از مسلمات تاریخی است که جابربن‌عبدالله انصاری که از اصحاب بدر و صحابه بزرگ پیامبر بود، به‌همراه عطیه عوفی که از تابعین بزرگ بود و در آن زمان جوان‌تر از جابر بود، در همان اربعین اول خودشان را به کربلا رساندند. همچنین مرحوم سیدبن‌طاووس – و بزرگان- نوشته‌اند که وقتی کاروان اسرا - یعنی حضرت زینب(س) و بقیه وارد کربلا شدند، در آنجا فقط جابر و عطیه نبودند؛ بلکه «جماعة من بنی‌هاشم» یعنی عده‌ای از بنی‌هاشم و محبان اهل‌بیت بر گرد تربت سیدالشهدا(ع) جمع شده بودند و به استقبال زینب کبری(س) آمدند. پس به‌لحاظ تاریخی تقریباً می‌توان گفت که تردیدی در اصل مسئله نیست. اما از بُعد تاریخی که بگذریم، ابعاد دیگر مسئله اهمیت پیدا می‌کند که آیت‌الله خامنه‌ای به تشریح اهمیت آن می‌پردازد.

در جست‌وجوی یک راز

وقتی چنین حرکتی از شخصیتی مثل امام سجاد(ع) یا زینب کبری(س) انجام می‌شود، این را نباید بر همین مسائل عادی رایج ظاهری حمل کرد. بلکه باید در رفتار ایشان راز‌های بزرگتری را جست‌وجو کرد. برای آن‌که این راز را بفهمیم، باید به وجه دیگر مسئله توجه کنیم و آن اینکه؛ اگر برفرض پس از رخداد چنان شهادت عظیمی در تاریخ، بنی‌امیه موفق می‌شدند همچون جسم مطهر اباعبدالله(ع) و اصحابش، یاد آن‌ها را هم از خاطره نسل بشر محو کند، آیا دیگر این شهادت فایده‌ای برای تاریخ و عالَم اسلام داشت؟ آیا این اتفاق بزرگ، می‌توانست برای گرفتاری‌ها و سیاهی‌ها و تاریکی‌های دوران آینده تاریخ اثری روشنگر و افشاکننده داشته باشد؟ اینجا مسئله مهم دیگری مطرح می‌شود: در طول تاریخ شهیدان چقدر اسوه شدند؟ همواره در تاریخ چنین بوده که سیره آن شهیدی درس می‌شود که شهادت او و مظلومیتش را نسل‌های معاصر و آینده بدانند و بشنوند. سیره آن شهیدی اسوه می‌شود که خون او بجوشد و در تاریخ سرازیر شود؛ لذا می‌بینیم تمام دستگاه‌های تبلیعاتی برای منزوی کردن و در ظلمت نگه داشتن مسئله عاشورا و کلاً مسئله اهل‌بیت(ع) تجهیز شده بودند تا نگذارند مردم بفهمند که چه شد و قضیه چه بود؛ و حاضر بودند هرچه دارند، خرج کنند به قیمت اینکه نام و یاد حسین(ع) و خون حسین(ع) و شهادت عاشورا مثل درس در مردم آن زمان و ملت‌های بعد باقی نماند. به همین دلیل می‌بینیم که در اواسط دوران بنی‌عباس، حتی قبر حسین‌بن‌علی را هم ویران کردند و بر آن آب انداختند و... تا بتوانند آن را از خاطره‌ها محو کنند.

اربعین به مثابه امتداد عاشورا

اینجاست که راز آن حرکت امام سجاد(ع) و زینب کبری(س) نمایان می‌شود. ایشان با این کار خواستند به ابناء بشر و به همه تاریخ تفهیم کنند که حادثه عاشورا تمام نشده است. مسئله با کشته شدن، دفن کردن و اسارت گرفتن و بعد رها کردن اسیران خاتمه پیدا نکرده است. بلکه به شیعیان یاد دادند که اینجا محل اجتماع شما است. اینجا میعادگاه بزرگی است که با جمع شدن در این میعاد، هدف جامعه شیعی و هدف بزرگ اسلامی جامعه مسلمین را باید به یاد هم آورد و برای تحقق آن کوشید و هزینه داد. از این رو در این روز، با تدبیر الهی خاندان پیامبر، یاد نهضت حسینی برای همیشه جاودانه شد و این کار پایه‌گذاری شد. اگر این حرکت نبود، دستگاه عظیم تبلیغاتی دشمن که بسیار فعال بود، وانمود می‌کرد که حسین‌بن‌علی(ع) کسی بود که بر ضد دستگاه عدل و حکومت اسلامی و برای دنیا قیام کرده است! و مردم هم باور می‌کردند و عاشورا اندک‌اندک از خاطره‌ها پاک می‌شد؛ بنابراین مسئله اربعین در واقع امتداد حرکت عاشورا بود. خصوصیت اربعین اینست که در اربعین حسینی، یاد شهادت حسین زنده شد.

پس زینب کبری(س) دو حرکت انجام داد: یکی حرکت اسارت بود به کوفه و شام و آن روشنگری‌ها و آن بیانات که مایه افشای حقایق شد. دوم، آمدن به زیارت کربلا در اربعین بود. حالا یا اربعین اول یا دوم؛ و اربعین آن روزی است که برافراشته‌شدن پرچم پیام شهادت کربلا در آن آغاز شد. حالا چه در اربعین اول خانواده امام حسین به کربلا آمده باشند و چه نیامده باشند. اما اربعین اول آن روزی است که برای اولین‌بار زائران شناخته‌شده حسین‌بن‌علی به کربلا آمدند. پس درس اربعین اینست که باید یاد حقیقت و خاطره شهادت را در مقابل طوفان تبلیغات دشمن زنده نگه داشت.

جاذبه مغناطیس حسینی

اربعین در حادثه کربلا، خودش یک شروع و یک آغاز بود. شروع جاذبه مغناطیس حسینی، در روز اربعین است. این جاذبه است که جابربن‌عبدالله انصاری را از مدینه بلند می‌کند و به کربلا می‌کشد. این مغناطیس پُرجاذبه، اولین دل‌ها را در اربعین به سوی خودش جذب کرد. رفتن جابر و عطیه به زیارت امام حسین در همان اربعین اول، سرآغاز حرکت پربرکتی بود که در طول قرن‌ها تا امروز، پیوسته و پی‌درپی ادامه دارد؛ لذا می‌بینیم مثل کسی به زیارت می‌روند که می‌خواهد خانۀ خدا را طواف و زیارت بکند. عطیه می‌گوید که وقتی خواستیم به آنجا برویم، جابر گفت: اول دم شط برویم و غسل کنیم. در شط فرات غسل کرد، سپس قطیفه‌ای به کمر پیچید و قطیفه‌ای هم بر دوش انداخت.

آتش عشق

کربلا کعبه دل‌هاست. اینکه از اقطار عالم انسان‌هایی با اشتیاق و به آن کیفیت به سمت این کعبه حرکت می‌کنند، این نه صرفاً از ایمان و باور، بلکه از «عشق» نشأت می‌گیرد. این محبت و این عشق یک آتشِ سوزنده است که روزبه‌روز اشتعالش بیشتر می‌شود و اصلاً فرونشستن ندارد؛ لذا می‌بنیم برخلاف وضع طبیعی عالم که هرچه از زمان یک حادثه می‌گذرد دایره تأثیرگذاری‌اش هم کوچک‌تر می‌شود، در این حادثه، هرچه زمان گذشته است، موجش بلندتر، نمایان‌تر، ماندگارتر، زاینده‌تر و جوشنده‌تر شده است.

جهانِ امروز در امتداد اربعین

این خصوصیت اربعین است؛ یعنی در اربعین هم افشاگری هست، هم عمل هست، هم تحقق هدف‌های آن افشاگری وجود دارد؛ لذا جلوه‌ای از این اهمیتی که درباره اربعین گفته شد، در انقلاب اسلامی خودمان هم محقق شد. عینِ همان قضیه در اربعین تبریز اتفاق افتاد. اگر حادثه ۲۹ بهمن ۵۶ در تبریز پیش نمی‌آمد و یاد شهدای قم به‌وسیله تبریزی‌ها آن‌طور با فداکاری زنده نگه‌داشته نمی‌شد، ممکن بود جریان مبارزات انقلابی، مسیر دیگری را طی کند. ماجرای خون‌های ریخته‌شده در قم را قیام تبریز زنده و احیا کرد، هزینه‌های سنگینی هم دادند، اما نتیجه این بود که کل کشور بیدار شد و برای شهدای تبریز هم چندین اربعین گرفته شد و مسیر ادامه پیدا کرد؛ لذا ما از این ظرفیت بزرگ تاریخی بهره مهمی برای اسلام و پیروزی امت اسلامی می‌توانیم ببریم. اگر ملت‌های مسلمان در همه این منطقه وسیع از کره زمین، نه در جزئیات بلکه در جهت‌گیری‌های کلی با یکدیگر همراه باشند، دنیای اسلام به اوج ترقی و تعالی خواهد و اربعین یک ظرفیت بسیار خوب برای این هم‌گرایی و هم‌سخنی و هم‌جهتی برای ما فراهم کرده است.