رؤیت هلال بر طبق روایات، اعم از رؤیت با چشم مسلح و غیرمسلح است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمهدی محمدی در نشست علمی «بررسی رؤیت هلال با چشم مسلح» که به همت مدرسه عالی فقه تحت اشراف جامعةالمصطفی العالمیه امروز برگزار شد، اظهارکرد: تعدادی از بزرگان مانند امام خمینی(ره)، آیات عظام خویی، گلپایگانی، مکارم، شبیری، سیستانی و صافی قائل بر این هستند که رؤیت هلال باید به صورت عادی صورت گیرد و رؤیت هلال با چشم مسلح اعتباری ندارد.

وی افزود: تعدادی از بزرگان نیز قائل‌اند همان‌گونه که رؤیت هلال با چشم عادی معتبر است، با چشم مسلح هم اعتبار دارد و احکام فقهی را می‌توان بر آن بار نمود که از جمله می‌توان به مقام معظم رهبری، آیات عظام بهجت، فاضل لنکرانی و نوری همدانی اشاره کرد.

استاد حوزه علمیه قم در ادامه با اشاره به دلایل اعتبار رؤیت هلال با چشم مسلح، ابراز کرد: عمده‌ترین دلیل اطلاق، ادله رؤیت هلال است و در روایات زیادی در حد تواتر، مسئله رؤیت هلال به عنوان مبنا برای روزه گرفتن در آغاز ماه مبارک رمضان و افطار کردن و عید گرفتن در پایان ماه قرار گرفته شده است.

عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی با بیان اینکه قائلین به اصالت اطلاق تمسک می‌کنند و دیدن را با صورت مطلق مدنظر قرار می‌دهند، اظهارکرد: اطلاق رؤیت در روایات، اطلاق حقیقی است و در روایات قید و تخصیصی وجود ندارد که رؤیت را در رؤیت چشم مسلح قرار دهد؛ از این رو، این رؤیت شامل هر رؤیتی اعم از چشم مسلح نیز می‌شود.

حجت‌الاسلام محمدی با تأکید بر اینکه این بزرگان، برای این اطلاق مؤیداتی در روایات بیان می‌کنند، افزود: در روایاتی خدمت امام صادق(ع) عرض شد که با رؤیت یک فرد که فقط او می‌تواند ببیند، رؤیت هلال اثبات می‌شود؛ حضرت(ع) در پاسخ می‌فرمایند: بله، همین که رؤیت صورت بگیرد، اثبات می‌شود.

وی ضمن تشریح و تفسیر روایت مذکور، با بیان اینکه برخی از افراد با توجه به ممارست و تبحر در دیدن ماه در شرایط خاص، می‌توانند ماهی را رؤیت کنند که عموم و غالب افراد نمی‌بینند و این رؤیت اعتبار دارد، گفت: به نوعی، با ذکر مصادیقی دیگر، می‌توان گفت برخی از افراد تیزبین بوده، قادر به دیدن جزئیاتی هستند که دیگران به صورت عادی نمی‌توانند رؤیت کنند، در حالی که به توجه به روایت مذکور، رؤیت این افراد می‌توانند اثبات‌کننده باشد؛ بنابراین، در این احتمال، رؤیت منحصر در رؤیت عادی قرار نگرفته است و با اطلاق آن رؤیت به نوعی شامل رؤیت با چشم مسلح هم باز تعریف می‌شود.

حجت‌الاسلام محمدی خاطرنشان کرد: بزرگانی که به انحصار اعتبار رؤیت با چشم عادی قائل‌اند، می‌گویند اگر با ابزار و دوربین‌های قوی، جای ماه را مشخص کنیم و با چشم غیرمسلح ماه را رؤیت کنیم، اعتبار دارد.

وی اظهارکرد: باید گفت اگر این ابزار و تلسکوپ نمی‌بود تا محل ماه کشف شود، هرگز ماه با چشم عادی قابل رؤیت نبود و این ابزار، مکان ماه را به انسان نشان داد و انسان با چشم عادی بر روی آن تمرکز نموده است؛ از این رو، در این مؤید به نحوی از ابزاری استفاده شده است که اگر نبود، هیچ‌گاه نمی‌توانستیم ماه را رؤیت کنیم.

استاد جامعةالمصطفی العالمیه با بیان اینکه برخی از بزرگان به ذکر مصادیق روایی، تأکید دارند که روایات اطلاق انصراف به رؤیت با چشم غیرمسلح دارد، اظهارکرد: این بزرگواران می‌فرمایند: در فقه برای کُر ابعادی مشخص شده است، این حدی که به عنوان وجب تعیین گردیده، چه وجبی است و ممکن است وجب افراد با یکدیگر متفاوت باشد و کوچک یا بزرگ باشد؛ از این رو، در حدی که فقه تعیین می‌کند، دست متعارف ملاک است.

عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی افزود: قائلان به عدم اعتبار چشم مسلح، ضمن اشاره به مصادیق فقهی دیگر در این رابطه تأکید دارند؛ در فقه، برای حد ترخص معیارهایی تعیین شده است که دیوارهای شهر دیده و صدای اذان شنیده نشود؛ ممکن است فردی با چشم مسلح بتواند آن را ببیند که در این صورت، مسافت هشت فرسخی را بپیماید، ولی نتوان گفت از حد ترخص خارج شده است.

حجت‌الاسلام محمدی با بیان اینکه انصراف اقسامی دارد و برخی از مواقع به خاطر غلبه وجودی یا کثرت استعمال صورت می‌گیرد، اظهارکرد: انصرافی که به خاطر غلبه وجودی است، اعتبار ندارد، در حالی که انصراف به خاطر کثرت، اگر موجب ظهور نفس در غالب افراد شود، معتبر خواهد بود؛ از این رو، در این جا درست است غلبه وجودی رؤیت با چشم عادی است، ولی همان گونه که عرض شد، رؤیت با چشم مسلح هم معتبر است.

وی با ذکر مثال‌هایی تصریح کرد: در فقه بر حرمت رؤیت نامحرم تأکید شده است و حال باید پرسید اگر کسی با دوربین و از فاصله دور رؤیت نماید، مرتکب فعل حرام شده است؟ قطعاً این گونه مصادیق مشمول نگاه به نامحرم می‌شود.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه در مثال فقهی، حد کر و حد ترخص و امثالهم، زمانی که بحث تعیین مقدار آب کر یا حد ترخص می‌شود، مقدار متعارف ملاک است، اظهارکرد: می‌توان گفت علت آن به این خاطر است که این روایات درصدد بیان ضابطه هستند؛ بنابراین، اگر در تعیین آب کر، وجب فرد نامتعارف یا در حد ترخص، رؤیت با چشم عادی ملاک نباشد، ضابطه به دست نمی‌آید؛ از این رو، در کشف شاخصه‌ها نمی‌توان از موارد نامتعارف بهره گرفت.

حجت‌الاسلام محمدی افزود: اگر کسی با چشم مسلح از دور مشاهده کند که فردی را به قتل رساندند، باید گفت دیدن او حقیقتاً دیدن نیست؟ در حالی که این رؤیت صادق است و فرد می‌تواند شهادت دهد و شهادت او نیز پذیرفته شده است.

عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی با بیان اینکه یکی از دلایل دیگری که بر عدم اعتبار چشم مسلح ذکر می‌شود، به مواقیت ذکرشده در آیات الهی اشاره دارد، خاطرنشان کرد: خداوند می‌فرمایند؛ احله یا همان هلال ماه «میقات للناس» است. این میقات نه برای ستاره‌شناسان و نه برای کسانی است که با دوربین‌های قوی رصد می‌کنند، بلکه عامه مردم که با چشم عادی می‌ببینند، مد نظر است و منظور رؤیت با چشم عادی است؛ از این رو، به این قائل‌اند که هلال «مواقیت للناس» است و این آیه شریفه اطلاق روایات را تقیید می‌کند.

وی با تأکید بر اینکه اطلاق و تقیید و حمل مطلبی بر مقید، در جایی است که با یکدیگر تضاد داشته باشند، نه اینکه مثبت به یکدیگر باشند، اظهارکرد: این افراد روایات رؤیت را با صورت عام معتبر می‌دانند و این آیه شریفه نیز رؤیت مردم عادی را نیز معتبر می‌دانند؛ با توجه به اینکه اثبات شی نفی ماعدا نمی‌کند، این آیه شریفه نمی‌تواند روایات را اطلاق کند و هر دو دلیل، بار محتوایی خود را حفظ می‌کنند و اثبات‌کننده هستند و هیچ تضادی میان آنان وجود ندارد.

عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی افزود: مصداق آیه شریفه شامل افراد تیزبین یا انسان‌های کوه‌نورد نیز می‌شود که توان صعود برای رؤیت هلال را دارند و ایشان شامل «مواقیت للناس» هم می‌شوند.

حجت‌الاسلام محمدی با تأکید بر اینکه در روایات، رؤیت هلال بدون تخصیص بیان شده است، تصریح کرد: در زمانی مسافت شرعی با مرکب و اسب و در یک روز پیموده می‌شد و در این زمان با ماشین‌های سریع در چند دقیقه طی می‌شود؛ آیا می‌توان گفت باید ملاک هشت فرسخ را با توجه به وجود ابزار تغییر داد؟