فقر شدید در حوزه مطالعات بین رشته‌ای از سیره امام رضا(ع)
معاون پژوهش، آموزش و فناوری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان کرد: در سیرهپژوهی امام رضا(ع) و هریک از ائمه معصوم(ع) می‌توان مطالعات بین رشته‌ای و مطالعات چند رشته‌ای داشت که متأسفانه این نوع مطالعات در جامعه ما در همه موضوعات به خصوص سیره ائمه اطهار(ع) دارای فقر خاص و شدیدی است و در این زمینه مطالعاتی نداشتیم.
به گزارش ایکنا از قم، سومين نشست علمی از سلسله نشست‌های پنجمین همایش علمی «سیره امام رضا(ع)؛ آموزه‌ها و کارکردها»، با عنوان «مفهوم‌شناسی سيره اجتماعی امام رضا(ع)؛ مفهوم، تعريف، مؤلفه» با سخنرانی مجيد کافی، معاون پژوهش، آموزش و فناوری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، امروز ۲۳ خردادماه به همت نمایندگی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در قم، برگزار شد.
کافی با اشاره به مفهوم و تعریف سیرهپژوهی، اظهار کرد: نکته اینجاست که ما باید سیرهپژوهی را در ذیل مطالعات تاریخی درج کنیم یا اینکه آن را یک مطالعه مستقل و یا مطالعات بین‌رشته‌ای بدانیم.
معاون پژوهش و آموزش و فناوری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به معانی چهارگانه اصطلاح «study» یا همان مطالعه پرداخت و افزود: چهار معنا را می‌توان برای مطالعه در نظر گرفت؛ اولین معنا، تحقیق و پژوهش، دومین معنا بررسی بین رشته‌ای در دو قالب تک رشته‌ای و چند رشته‌ای، سومین معنا حد میانی مطلق آگاهی و معرفت و مطالعه علوم و چهارمین معنا رشته علمی است.
نویسنده کتاب «فلسفه علم و علم دینی» سیرهپژوهی را از نوع معنای دوم مطالعه یعنی بررسی بین رشته‌ای دانست و بیان کرد: در سیرهپژوهی امام رضا(ع) و هریک از ائمه معصوم(ع) می‌توان مطالعات بین رشته‌ای و مطالعات چند رشته‌ای داشت که متأسفانه این نوع مطالعات در جامعه ما در همه موضوعات به خصوص سیره ائمه اطهار(ع) دارای فقر خاص و شدیدی است و در این زمینه مطالعاتی نداشتیم.
کافی با اشاره به اینکه امروزه مطالعات بیشتر جنبه تاریخی دارند و تک رشته‌ای هستند، افزود: معرفت‌های بشری در سه سطح رشته علمی، معرفت و علم تجربی تقسیم‌بندی می‌کنند، برخی معرفت‌ها از سطح آگاهی بالاتر است، اما به سطح رشته علمی نمی‌رسد و این‌گونه مطالعات نظم و انضباط لازم و دیسیپلین و نظریه ندارند و رابطه بین گذاره‌های آن‌ها رابطه توصیفی و تبیینی نیست.
وی با اشاره به اینکه علم رجال، ادبیات و تاریخ از جمله نوع معرفت به‌شمار می‌رود، بیان کرد: به این معرفت که از سطح آگاهی بالاتر است اما دیسپلین کافی ندارد، مطالعه می‌گویند که این معنا و مفهوم ابداع و نظر شخصی بنده است.
سیرهپژوهی رایج در سطح یک رشته علمی نیست
این استاد دانشگاه تصریح کرد: سیرهپژوهی رایج در دنیای امروز دارای موضوع، روش و هدف است؛ از این‌رو می‌توان گفت از مطلق آگاهی و دانش فراتر می‌رود اما به سطح دیسیپلین نمی‌رسد و لذا در سطح یک رشته علمی نیست و تنها مطالعه بین رشته‌ای و چند رشته‌ای است و از دلایل آن می‌توان به نداشتن نظم و انسجام لازم، دیسپیلین، نظریه و نداشتن رابطه توصیفی بین گذاره‌های سیرهپژوهی و جزئی و شخصی بودن آن اشاره کرد.
کافی با بیان اینکه آنچه که امروزه از سیرهپژوهی در جامعه ما وجود دارد مطالعات درون رشته‌ای است، افزود: کسانی که می‌خواهند در عرصه سیرهپژوهی کار کنند باید به جغرافیای معرفتی آن توجه کنند که در ذیل مطالعات تاریخی قرار می‌گیرد و به دیسیپلین نمی‌رسد.
معاون پژوهش و آموزش و فناوری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار کرد: در سیرهپژوهی به خصوص سیرهپژوهی ائمه معصوم(ع) باید چهار محور نظام معنایی، الگوی کنش‌گری، مطالعه توصیف یا توصیف سبک زندگی و تبیین رفتارهای خاص و غیرطبیعی مورد توجه قرار بگیرد.
وی با اشاره به ایکنه سطح سوم در سیرهپژوهی، مطالعه توصیفی سبک زندگی آن فرد است که در طول دوران زندگی‌اش واجد آن بود، گفت: چهارمین سطح در سیرهپژوهی، درک و فهم رفتارهای خاص و غیرطبیعی است که در سیرهپژوهی ائمه معصوم(ع) این رفتارهای خاص یا همان معجزات و کرامات ائمه معصوم(ع) را باید بتوانیم برای دیگران درک و فهم کنیم که این امر بخشی از سیرهپژوهی است.
کافی با اشاره به اینکه موضوعی تحت عنوان سیرهپژوهی در ادبیات روش‌شناسی مدرن نداریم، بیان کرد: سیرهپژوهی با زندگینامه یا سرگذشت‌پژوهی بسیار نزدیک هستند، اما سرگذشت‌پژوهی برای هر شخصی اعم از افراد عادی یا انسان‌های شاخص به‌کار می‌رود، اما سیرهپژوهی بیشتر به افراد خاص اعم از ائمه معصومین(ع) و فقها و فیلسوفان تعلق می‌یابد.
وی به بهره‌گیری از الگوهای سرگذشت‌پژوهی برای سیرهپژوهی اشاره کرد و ادامه داد: روش نقلی برای گذشتگان و روش مردم‌نگاری برای افراد معاصر در سیرهپژوهی می‌توان استفاده کرد.
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به غایت سیرهپژوهی، گفت: اولین غایت، درک نظام معنایی و ارائه گزارشی پویا از تلقی فرد از جهان هستی و انسان و معرفت، دومین هدف، بیان اوضاع و احوال اجتماعی فرد مورد نظر، سومین هدف، فهم و درک معنای دین که به خصوص از سیره ائمه معصوم(ع) استخراج می‌شود و چهارمین هدف، تبیین تفاوت‌های ظاهری بین سیره‌های اشخاص مختلف است.
وی بیان کرد: اگر بخواهیم سیرهپژوهی علمی و روش‌مند داشته باشیم باید به سمت Case Study یا همان موردکاوی حرکت کنیم که موردپژوهی به دو بخش تاریخی(ارتباط غیرمستقیم) و اجتماعی(ارتباط مستقیم) تقسیم‌بندی می‌شود.
کافی به رویکردهای سیرهپژوهی ائمه معصوم(ع) اشاره کرد و افزود: مطالعه سبک زندگی ائمه معصوم(ع) برای الگوگیری از آنان در دنیای امروز، تفسیر مدرن از زندگی ائمه معصوم(ع) و پاسخ به این پرسش که اگر آن‌ها امروز حضور داشتند چگونه با موضوعات به روز جامعه برخورد می‌کردند و نشان دادن زندگی مطلوب قدسی و دست نیافتنی که با نیاز امروز جامعه بسیار فاصله دارد از جمله این رویکردهاست.
وی گفت: اگر ما می‌خواهیم یک شیعه عالم باشیم باید با یک نگاه سیره‌پژوهانه و بی‌طرفانه سبک زندگی ائمه معصوم(ع) از جمله امام رضا(ع) بپردازیم و الگوی زندگی و نظام معنایی آن‌ها را کشف کنیم و برای نسل جوان و آیندگان الگویی صحیح و کاربردی بسازیم.
انتهای پیام
