کاهش ابتلا به ایدز؛ درمان فرهنگی دارد نه دستوری
برای کاهش شیوع ایدز در کشور نیاز به نسخه‌های عملیاتی داریم؛ نسخه‌هایی که ابعاد مختلف راه‌های انتقال این ویروس را مسدود سازد؛ از فرهنگی و اعتقادی گرفته تا اقتصادی و اجتماعی. در این میان دستورات صرفاً سلبی که دردی را درمان و راهکاری ارائه نمی‌دهد از تأثیرگذاری برخوردار نیست.
از سال ۱۹۸۸ اول دسامبر(برابر با ۱۰ آذر) روز جهانی ایدز نام‌گذاری شده است. بیماری ایدز یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی، بیماری‌ای است که سبب اختلال سیستم ایمنی بدن می‌شود به صورتی که بدن قادر به مبارزه با برخی عفونت‌ها نیست. وقتی فردی با ویروس ایدز آلوده و ویروس وارد بدن او می‌شود، ویروس در سلول‌های سفید خون او زندگی و تکثیر پیدا می‌کند.
هدف از نام‌گذاری یک روز به خصوص به نام ایدز این است که ضمن توجه به لزوم افزایش بودجه‌ها و ارتقای آگاهی‌ها در زمینه روش‌های مختلف پیشگیری از ابتلا و مبارزه با این بیماری، بر اهمیت ارزیابی اقدامات و عملکردها تأکید شود. سازمان ملل متحد هر ساله برای این روز، شعار خاصی را در نظر می‌‌گیرد. امسال سازمان ملل متحد برای مقابله با ایدز، بر نیاز فوری برای پایان دادن به نابرابری‌هایی که باعث ایجاد ایدز و سایر بیماری‌های همه‌گیر در سراسر جهان می‌شود، تأکید دارد.
این دومین سالی است که بزرگداشت این روز در شرایطی برگزار می‌شود که شیوع کرونا در جهان ادامه داشته و همین امر آسیب‌پذیری افراد مبتلا به ایدز را نیز افزایش داده است. برنامه ملل متحد برای مقابله با ایدز، سال گذشته همزمان با این روز با انتشار اصول راهنما در 20 صفحه از همه کشورها و فعالان اجتماعی خواست که در مورد افراد مبتلا به ایدز حمایت‌های لازم را انجام دهند و در این شرایط نگذارند حقوق این قشر از جامعه نقض و خطرات بیشتری متوجه آنان گردد.
می‌دانیم که همه‌گیری کرونا بر ابعاد مختلفی از زندگی بشر تأثیرگذار بوده که این تأثیر بیش از پیش سلامت و اقتصاد جامعه را دست خوش تغییر ساخته است. این موضوع در خصوص مبتلایان به ویروس ایدز اثری دوچندان داشته است. در وهله نخست ارائه خدمت به آن دسته از مبتلایان به ایدز که شناسایی شدند تحت تأثیر قرار گرفته است زیرا ترس از ابتلا به کرونا وجود دارد و از طرف دیگر کسانی هم که خود را در معرض خطر ابتلا به ایدز می‌دانستند برای اینکه مراجعه کنند و مورد آزمایش قرار گیرند، این مراجعه را به تأخیر می‌اندازند.
یکی دیگر از تأثیرات و تهدیدات احتمالی همه‌گیری کرونا بر مبتلایان به ایدز و تلاش‌ها در جهت مهار آن را باید خطر تخصیص اعتبارات مربوط به بیماری‌های دیگر از جمله ایدز به مهار و کنترل کرونا دانست؛ در صورت اتفاق افتادن چنین موضوعی؛ خللی بزرگ در روند برنامه‌های حمایتی، کنترل، تشخیص و درمان این بیماری نسبت به گذشته روی خواهد داد.
متأسفانه همچنان در سراسر جهان بیماری ایدز و شیوع آن موضوعی قابل توجه است، چراکه براساس آمارهای موجود، میزان افرادی که به این ویروس مبتلا شده و بر اثر آن جان خود را از دست می‌دهند، بالاست. علاوه بر این در برخی جوامع سنتی، هنوز نگرش منفی به افراد مبتلا به این بیماری وجود دارد که این مهم سبب شده تا آمارها و اطلاعات واقعی و صحیحی در مورد این بیماری در دسترس نباشد.
این موضوع در درجه اول دردها و مشکلات افراد مبتلا به ایدز را در این جوامع از طریق عدم دنبال کردن روش‌های درمانی مناسب و علمی برای مبارزه با این ویروس افزایش داده و در عین حال باعث می‌شود روند شیوع ایدز افزایش یابد. متأسفانه کشور ما که از این دست جوامع سنتی به حساب می‌آید، هنوز در بسیاری از موارد این بیماری را تابو می‌بینند و سعی می‌کنند به نوعی در این خصوص پنهان کاری‌هایی داشته باشند. نتیجه این بوده است که حقوق مبتلایان به این بیماری چندان اولویت پیدا نکند و نهادهای مدنی فعال و پرتلاش در این موضوع نداشته باشیم و یا اگر بخواهیم با دید خوشبینانه بنگریم، تعداد محدودی از نهادهای مدنی در کشور ما هستند که در عین دست و پنجه نرم کردن با موانع مختلف، همچنان فعال هستند.
بخش دولتی مربوط به این موضوع در کشورمان از جمله مراکز سازمان یافته و با تجربه وزارت بهداشت و درمان است که تاکنون تلاش‌های بسیاری را انجام داده و توان تخصصی بالایی دارد. تا زمان تنظیم این یادداشت بنابر آخرین آماری که پروین افسر کازرونی، رئیس وقت اداره ایدز و کنترل بیماری‌های آمیزشی وزارت بهداشت، سال گذشته به مناسبت روز جهانی ایدز ارائه کرد، مبتلایان زنده در کشور را حدود ۶۰ هزار نفر تخمین زد. بر اساس این گزارش در موارد شناسایی شده سهم زنان ۱۸ درصد و سهم مردان ۸۲ درصد بوده است، در شش ماه نخست سال گذشته نیز حدود ۵۰ درصد انتقال بیماری از راه جنسی و ۲۳ درصد از طریق اعتیاد تزریقی بوده است و ۵۰ درصد مبتلایان در گروه سنی ۲۰ تا ۳۵ سال بودند.
عامل اصلی انتقال ویروس HIV؛ ارتباطات پر خطر جنسی
این آمار و ارقام در حالی ست که كارشناسان و متخصصان بیماری‌های عفونی بر اساس فرمول سازمان بهداشت جهانی، تعداد واقعی مبتلایان به ویروس ایدز در ایران را بین 100 تا 120 هزار نفر تخمین می‌زنند و معتقدند كه بیش از 70 هزار فرد مبتلا و ناقل ویروس ایدز در كشور از بیماری خود مطلع نیستند و عامل انتقال این عفونت به دیگران محسوب می‌شوند. برخلاف گذشته كه الگوی اصلی انتقال این عفونت در کشورمان استفاده از مواد مخدر تزریقی بود، امروز عامل اصلی انتقال این ویروس ارتباطات پر خطر جنسی است.
این موضوع از آن جهت قابل تأمل است که مسائل جنسی در جامعه ما سال‌ها امری تابو و غیر قابل بحث تلقی می‌شد و همین امر سبب شد تا مباحث علمی مربوط به این موضوع به خوبی مطرح نشود و مردم آموزش‌های لازم را نبینند؛ بنابر نظر متخصصان باید این موضوع به طور جدی در سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها برای حفظ سلامت جامعه مدنظر قرار گیرد.
این در حالی است که ماده ۵۱ «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» که اخیرا از سوی رئیس جمهور ابلاغ شده است، اشعار می‌دارد: «هر گونه توزیع رایگان یا یارانه‌ای اقلام مرتبط با پیشگیری از بارداری و کارگذاشتن اقلام پیشگیری و تشویق به استفاده از آنها در شبکه بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاه‌های علوم پزشکی ممنوع می‌باشد.» و در تبصره این ماده نیز آمده است: «هر گونه ارائه دارو‌های جلوگیری از بارداری در داروخانه‌های سراسر کشور و شبکه بهداشت و کارگذاشتن اقلام پیشگیری باید با تجویز پزشک باشد». این موضوع نگرانی‌ها از انتقال ایدز در جامعه را از طریق مسائل جنسی را افزایش داده است.
در این راستا مسعود مردانی، عضو کمیته علمی کشوری ایدز در ارتباط با تأثیر محدودیت‌های ایجاد شده برای استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری در «قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» و تأثیر آن در افزایش ایدز گفته است: مسلماً(این قانون) نه فقط می‌تواند بارداری‌های ناخواسته و بیماری‌های مقاربتی را افزایش دهد، بلکه می‌تواند به افزایش موارد اچ‌آی‌وی در کشور کمک کند. زمانی که روش‌های پیشگیری ممنوع شود، افراد به هرحال دیگر از آنها استفاده‌ای نمی‌کنند و به بیماری‌هایی مانند ایدز دچار می‌شوند. این مسئله کوششی را که سال‌ها برای نهادینه شدن این مسئله در کشور صورت گرفت که یکی از روش‌های پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی از جمله اچ‌آی‌وی استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری است را خدشه‌دار می‌کند و جوانان ما را به بیماری اچ‌آی‌وی بسیار آسیب‌پذیر می‌کند و این بیماری افزایش پیدا می‌کند.
اما همه دست‌اندرکارن و متولیان موضوع ایدز در کشور با مردانی در این خصوص هم عقیده نیستند؛ برای مثال، محمدمهدی گویا، رئیس فعلی مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در نشست خبری که به مناسبت روز جهانی ایدز برگزار شد، در دفاع از «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» و درباره تلاقی این قانون و بیماری ایدز گفت: دلایل اجرای این قانون به طور کامل مشخص است و بارها اعلام شده است. طبیعی است که هرچه جمعیت به سمت ازدواج پیش رود و روابط جنسی سالم‌تر باشد، بیماری ایدز هم کمتر می‌شود. این دو امر رابطه بسیار نزدیکی باهم دارند چراکه روابط جنسی خارج از چهارچوب کمتر می‌شود و اگر این امر محقق شود عفونت HIV هم کمتر می‌شود.
از خانواده‌ها حمایت می‌کنیم؟
با اینکه قانون یاد شده همانطور که از نامش پیداست جهت جوانی جمعیت و حمایت از خانواده‌ها تصویب شده و فی‌النفسه با عنایت به روند کاهشی جمعیت کشور و عدم استقبال از فرزندآوری خانواده‌ها با مشوق‌هایی که ارائه می‌دهد، امر پسندیده‌ای به حساب می‌آید، از متولیان امر نیز انتظار می‌رود که در جهت رفع برخی ابهامات و برداشت‌هایی که بعضاً تداعی کننده تناقض میان قوانین جدید و خط مشی‌ها و تلاش‌های قبلی صورت گرفته در جهت کنترل و کاهش شیوع ایدز در کشور است، گام بردارند.
اول دسامبر هر سال روز جهانی مبارزه با ایدز نام‌گذاری شده است تا بدین مناسبت مردم نسبت به عوامل شکل گیری این بیماری اطلاعات خود را ارتقا داده و تدابیر پیشگیرانه لازم را بکار بندند، فرصتی برای توجه به آمارهای مهم این حوزه در سطوح ملی و جهانی پیدا کنند و ضرورت ارتقای تلاش‌ها جهت پیشگیری همگانی از این بیماری را یادآور شوند. با گذشت نزدیک به دو سالی که از آغاز همه‌گیری کرونا در جهان می‌گذرد، حمایت از همه اقشار آسیب‌پذیرتر جامعه به ویژه مبتلایان به ایدز اولویت پیدا می‌کند. با این همه برخی متخصصان امر همچنان بر این باورند که یكی از دلایل گسترش این بیماری در كشور پنهان‌كاری و نگفتن واقعیت‌ها نسبت به میزان شیوع این بیماری به مردم است. این در حالی است مردم باید همه آنچه را كه به سلامتشان مربوط می‌شود را بدانند.
در پایان باید یادآور شد که برای کنترل و بهبود وضعیت فعلی شیوع ایدز در کشور، نیازمند یافتن راهکارها و راه حل‌ها در سطوح مختلف هستیم؛ از جمله اینکه راهکارهایی معطوف و متناسب با فرهنگ اسلامی و دینی جامعه ایران پیدا کرد، خانواده‌ها در این زمینه نقش خود را مؤثرتر ایفا نمایند، نظام آموزشی در این حوزه به شکل مسئولانه وارد عمل شده و حاکمیت نیز برای تسهیل ازدواج جوانان که درصد پایین آن عامل اصلی بسیاری از مشکلات جنسی است، نسخه‌های عملیاتی ارائه کند.
به قلم محمدجواد صفری
انتهای پیام
