انحراف از قانون اساسی ریشه بی‌عدالتی و شکاف طبقاتی است + صوت

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدکاظم رجایی، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی امام خمینی(ره) در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران یک قانون مترقی و مبتنی بر عدالت اجتماعی و اقتصادی است، اظهار کرد: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تنها قانون اساسی در جهان محسوب می‌شود که براساس اعتقاد به حکومت حق و عدل از دیدگاه قرآن کریم تصویب شده است. در اصل اول و دوم قانون اساسی آمده نظام جمهوری اسلامی برپایه ایمان به خدا، وحی، عدل و امامت شکل گرفته، لذا پایه‌های این نظام همان اصول دین است.

وی افزود: در تعریف جمهوری اسلامی به نحوی قلمروهای مختلف عدالت گنجانده شده است و ایمان و تقوا در روح قانون اساسی جمهوری اسلامی لحاظ شده و به نحوی می‌توان گفت که همه اصول قانون اساسی مربوط به عدالت و در راستای اجرای عدالت است.

استاد دانشگاه گفت: در اصل سوم درباره توزیع زیرساخت‌ها، رفع تبعیض، تأمین آزادی‌های سیاسی برای آحاد جامعه، بالا بردن سطح آگاهی مردم، فراهم آوردن زمینه رشد فضائل اخلاقی، آموزش و پرورش رایگان، بهداشت عمومی، آزادی و امنیت عمومی بحث شده و همه اینها را باید در راستای توزیع عادلانه فرصت‌ها تلقی کرد. قانون اساسی جمهوری اسلامی حقوق تمام قبایل، طوایف، ادیان و مذاهب مختلف و حقوق زنان را به صورت موردی بررسی کرده و برحقوق یکسان آنها تأکید داشته است.

تأکید قانون اساسی بر توازن و عدم شکاف طبقاتی

رجایی با بیان اینکه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر توازن و عدم شکاف طبقاتی تأکید شده است، افزود: طبق قانون اساسی باید فقر ریشه‌کن شود و به تمام نیازهای اساسی انسان که حکومت موظف به تأمین تک‌تک آنهاست، ذکر شده است. در اصل 31 آورده شده برخورداری از مسکن مناسب و متناسب با نیاز یکی از الزامات محسوب می‌شود.

وی بیان کرد: از آنجا که قانون اساسی جمهوری اسلامی مبتنی بر وحی و اساس آن مبتنی بر حرکت رو به جلوی فرد و جامعه است، عدالت با تک‌تک اصول و بندهای قانون اساسی عجین شده است.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی امام خمینی(ره) با طرح این پرسش که چرا با وجود قانون اساسی مترقی شرایط امروز کشور مساعد نیست، پاسخ داد: دلیلش این است که ما انحراف پیدا کرده‌ایم. ما قانون اساسی را همانند قرآن روی طاقچه گذاشته‌ایم و کاری با آن نداریم و فقط گاهی که منافعمان اقتضا کند به بعضی از بندهای قانون اساسی براساس منافع خودمان استناد می‌کنیم.

انفکاک میان تفکر قانون اساسی و تفکر تصمیم‌سازان

رجایی ادامه داد: متأسفانه میان تفکر حاکم بر قانون اساسی با تفکر تصمیم‌سازان انفکاک صورت پذیرفته است. ما یک تصمیم‌ساز داریم و یک مجموعه‌ای که تصمیمات برروی آنها اجرا می‌شود، یعنی مردم و همچنین اتاق فکرهایی وجود دارند که اینها تصمیم‌سازی می‌کنند. آنهایی که تصمیم‌سازی می‌کنند در حوزه عدالت درست عمل نکرده‌اند و در حوزه‌های مختلف اعم از بودجه‌ریزی بر مبنای تفکر نظام سرمایه‌داری عمل کرده‌اند.

بیشتر بخوانید:

وی اضافه کرد: علی‌رغم اینکه قانون اساسی تفکر دینی را القا می‌کند، اما تفکر دینی در عرصه تصمیم‌سازی وارد نشده و تصمیم‌سازان ما برمبنای تفکر سرمایه‌داری صندوق بین‌المللی پول تصمیم‌سازان عمل می‌کنند. این صندوق پیشنهاد می‌دهد و ما هم اجرا می‌کنیم و نتیجه‌اش می‌شود شرایط کنونی. تورم شدیدی که امروز در کشور وجود دارد ناشی از اتخاذ سیاست‌هایی است که اصلاً با دین سازگار نیست.

پژوهشگر حوزه اقتصاد اسلامی معتقد است تا مادامی که در عرصه تصمیم‌سازی در چنبره مدیریت دانش غربی حرکت کنیم و نظریات نظام سرمایه‌داری در مراکز تصمیم‌سازی حاکم باشد، مرتباً از عدالت فاصله خواهیم گرفت.

شکاف طبقاتی در ذات نظام سرمایه‌داری

رجایی با بیان اینکه شکاف فاحش طبقاتی جزء ذات نظام سرمایه‌داری است، گفت: در آمریکا شرکت‌های چندین ملیتی در این کشور فعالیت دارند که به اندازه چند کشور درآمدشان است اما چون ذات نظام سرمایه‌داری شکاف طبقاتی است، این درآمدها به صورت عادلانه توزیع نمی‌شود و در نتیجه فقر در این کشور بیداد می‌کند، پس پذیرش تفکر سرمایه‌داری به معنای پذیرش شکاف طبقاتی و اجتماعی است و نباید انتظار داشت در این نظام وقتی جو کاشته می‌شود، گندم به عمل آید. تفکر سرمایه‌داری یعنی پذیرش ظلم به طبقات محروم و مظلوم و خدمت به طبقات مرفه جامعه، یعنی هرروز ثروتمند، ثروتمندتر شود و فقیر هم فقیرتر.

وی یادآور شد: باید به سرعت در عرصه مدیریت برنامه‌ریزی و تصمیم‌سازی تحول اتفاق بیفتد. دیگر فرصت نداریم بیش از این در میدان دشمن بازی کنیم؛ الگوی ما باید مدل حکومتی رسول اکرم(ص) باشد. خداوند متعال در سوره مبارکه احزاب آیه ۲۱ می‌فرمایند: «لَقَد كانَ لَكُم في رَسولِ اللَّهِ أُسوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن كانَ يَرجُو اللَّهَ وَاليَومَ الآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثيرًا - مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند.» در الگوی سیاستگذاری و هدایت جامعه به سمت پیشرفت چقدر به سمت درک سیاستگذاری‌های حضرت رسول اکرم(ص) و حضرت امیرالؤمنین(ع) حرکت کرده‌ایم تا این الگوها را استخراج و مدنظر قرار دهیم؟ متأسفانه این الگوها را رها کرده‌ایم و نگاه ما مدام به سمت غرب دوخته شده است.

ویژگی‌های سیاست‌های اقتصادی پیامبر اسلام(ص)

این استاد دانشگاه اضافه کرد: از همین دولت انقلابی بپرسید آیا حاضر است گروهی را موظف کند تا سیاست‌های اقتصادی حضرت رسول اکرم(ص) را استخراج کنند تا متوجه شوند ایشان با کدام خزانه وارد مدینه شد. رسول گرامی اسلام وقتی وارد مدینه شدند، پولی نداشتند چون کفار تمام اموال ایشان و نزدیکانشان را مصادره کرده بود. وقتی حضرت محمد(ص) در مدینه حضور یافتند در این شهر از قبل حکمرانی و خزانه‌ای وجود داشت و از اموال این خزانه برای ایجاد دولتی از نو اقدام کردند. در مدینه قبایل مختلف با تعصبات شدید قبیله‌ای وجود داشت، اما پیامبر اسلام(ص) توانستند مشکلات اقتصادی مدینه را برطرف کنند و دلیلش هم این است که ایشان با عقد اخوت افراد فاقد مسکن را صاحب مسکن کردند و هم اینکه زمین واگذار کردند و همچنین مشکل اشتغال را با قطعات زمین‌های زراعی مرتفع ساختند، یعنی زمین را مشروط بر احداث و احیاء واگذار کردند. پیامبر اکرم(ص) در حوزه کسب و کار سیاستگذاری انجام دادند و برای تولید معافیت مالیاتی لحاظ کردند و ارزیابی دقیقی از فضاهای مختلف کسب و کار ارائه دادند و کسب و کارها را رها نساختند.

رجایی اظهار تأسف کرد: متأسفانه سیره اقتصاد رسول اکرم(ص) را رها کرده‌ایم و رئیس سازمان برنامه و بودجه ما می‌گوید دولت به دنبال این است که یارانه‌ای پرداخت کند و پایش را از فضای کسب و کار بیرون بکشد، درصورتی‌که طبق سیره حضرت رسول، دولت حق ندارد خود را از اقتصاد خلاص کند؛ دولت موظف و مسئول است و نقش هدایتگری دارد و باید وارد عرصه حمایت از فضای تولید و کسب و کار شود.

نظریه دولت بی‌مسئولیت و رهاسازی اقتصاد

وی با بیان اینکه طبق نظریه دولت بی‌مسئولیت، دولت خود را هادی نمی‌داند، کفت: ریشه مشکلات امروز در همین نظریه است، در حالی که دولت باید پاسخگو باشد و ما دولت را در قرارگاه هدایت و رسالت می‌دانیم و اگر غیر از این باشد دولت ترک فعل انجام داده است. ما دولت نگهبان نمی‌خواهیم دولت مسئول می‌خواهیم. دولت‌های غربی حمایت از تولید خود را رها نکرده‌اند و برای حمایت از آن در دنیا جنگ راه می‌اندازند اما وقتی نوبت به ما می‌رسد می‌گویند دولت نباید وارد شود و نباید چنگ بیندازد. ما هم موافق این هستیم که دولت نباید تصدی‌گری کند اما بدین معنی نیست که دولت باید نقش تصدی‌گری خود را رها سازد. اگر به خاطر بی‌مسئولیتی دولت در بخش‌هایی از جامعه ظلمی اتفاق بیفتد، دولت ضامن است و باید پاسخ دهد.

به گفته این استاد دانشگاه، عمل به قرآن، عمل به قانون اساسی، عمل به مدل حکومتی حضرت رسول(ص) و اسوه و الگو قرار دادن مدل سیاستگذاری امیرالمؤمنین(ع) راه برون‌رفت از مشکلات کنونی کشور است.

رجایی گفت: مگر حضرت رسول کاخی برای حکومت خود ساخته بودند؟ ایشان مسجدی بنا کردند و از همین مسجد حکومت می‌کردند و این شیوه هم در اوایل پیروزی انقلاب وجود داشت. آن زمان نه کاخ فرمانداری داشتیم و نه کاخ استانداری. وزیر برروی موکت می‌نشست و کار اجرایی می‌کرد و به همین قانع بود. این مدل باید در حکمرانی دوباره پیاده شود. آنقدر مردم از آن شرایط رضایت داشتند که جان و مال خود و جان فرزندانشان را برای حفظ این نظام هزینه کردند.

علت نارضایتی مردم

وی اظهار کرد: اینکه امروز مردم از شرایط ناراضی هستند به خاطر عدم دوام باورهایی است که مسئولان در اوایل انقلاب داشتند. متأسفانه سیاستگذار ما به سمت منفعت شخصی و حزبی گرایش پیدا کرده و گروه‌های ذینفع در تصویب قوانین نقش پیدا کرده‌اند و بانک‌های خصوصی را با ابزار خلق پول از هیچ به جان مردم انداخته‌اند.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه می‌خواهیم با استقلال بانک مرکزی این نهاد را هم به گروه‌های ذینفع واگذار کنیم، گفت: مرتب در حال انحراف هستیم و مجلس ما با تصویب قانونی می‌خواهد نقش هدایتگری دولت را در بانک مرکزی کمتر و کمتر کند و قدرت خلق پول بخش‌ خصوصی را بیشتر و بیشتر سازد. دلیلش هم این است که چون غربی‌ها برروی واژه استقلال بانک مرکزی حساس هستند و همانطورکه آنها عمل کرده‌اند، ما هم باید عمل کنیم. اما ای کاش حداقل سایر شیوه‌های بانکداری غربی را هم پیاده می‌کردیم. مثلاً وقتی در غرب درباره ربا صحبت می‌شود به قواعد آن پایبند هستند ولی ما به قواعد رباخواری هم عمل نمی‌کنیم و همه چیز را رها کرده‌ایم.

گفت‌وگو از سعید امینی