فرصتی برای بازگشت و جبران کاستی‌های گذشته/ بهترین کار در روز عرفه چیست

روز عرفه، روز مناجات با خداست و فرصتی گرانبها برای خودسازی و بازگشت به سوی پروردگار است.

حجت‌الاسلام والمسلمین علی سرلک، استاد حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره روز عرفه پرداخت و گفت: عرفه روزی است که انسان باید به این معرفت برسد که هر چه غیر از خدا را دنبال کرده اشتباه بوده و الان وقت آن فرارسیده است که به سمت خدا برگردد، به تعبیر مولوی به روزگار وصل خود برگردد. عرفه قبل از عید قربان است. لذا انسان باید به این معرفت برسد که در روز قربان بگوید می‌خواهم قربان تو شوم و تا به حال قربان هرکس و هرچیزی غیر از تو ‌شده‌ایم و در واقع به معنای تلف شدن ما بوده است. عرفه به معنای تلألؤ بزرگ انسان برای خداست؛ یعنی باید برای خدا بدرخشیم.

چرا عرفه روز فوق‌العاده‌ای است؟

سرلک اینگونه ادامه داد: منظور از درخشیدن این است که به پشت سر خود نگاه کنیم و ببینیم که چقدر نبوده‌ایم آنچه باید باشیم. انسان در نقطه‌ای که از خود ناامید می‌شود می‌تواند با خدای خود رابطه واقعی برقرار کند. شاعر گفته است: شهریارا با خدا کن آشتی/ گرچه جای آشتی نگذاشتی. انسان در عرفه باید به تهی بودن خود و پوچ زندگی کردنش پایان دهد، چون هر زندگی بدون خدا و بدون انس با او پوچ است و هرکه با او نیست، فروریخته و از هم پاشیده است. شاید قطعات پازلی را از نظر فرصت‌های موفقیت و با محاسبات مادی کنار هم قرار داده باشد، اما تصویر ندارد، چون بی‌معناست.

این استاد دانشگاه یادآور شد: عرفه روزی است که باید انسان برگردد و همه خالی بودن و عقب ماندن خودش را جار بزند و بگوید که من از خودم جا ماندم و فاصله گرفتم و خودم نیستم؛ به همین دلیل این روز، روز فوق‌العاده‌ای است. به قول شیخ عباس قمی، این روز عید است، یعنی روز بازگشت است که از عود می‌آید. بنابراین باید برگردیم و ببینیم ما که بودیم و عمری را که در اختیار ما قرار گرفته است چگونه طی کرده‌ایم؛ هرچند هر روز به صورت زبانی و ظاهری از خدا می‌خواهیم که ما را جزو گمراهان قرار ندهد.

وی با اشاره به اینکه عرفه روز بزرگی است و در روایات آمده کسانی‌که نتوانسته‌اند در رمضان بار خود را ببندند، عرفه فرصت دیگری است تا کاستی‌ها را جبران کنند، افزود: اولیای خدا از این چشمه حیات‌بخش، جرعه‌نوشی‌های بسیاری داشته‌اند و ادعیه زیادی را در این روز برای ما به ارث گذاشته‌اند، مخصوصا دعای حضرت سیدالشهدا(ع) در روز عرفه، دعای عجیب و غریبی است و در آن حضرت خودشان را به خدا معرفی می‌کنند.

خداوند هرگز ما را نادیده نمی‌گیرد

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: در دنیا مجرمان دو دسته هستند که یک دسته جرم و جنایت انجام داده و از صحنه جرم می‌گریزند، اما برخی مجرمان خطا می‌کنند، اما بعد احساس می‌کنند که اشتباه کرده‌اند و به هم می‌پیچند و برمی‌گردند و خودشان را معرفی می‌کنند و می‌گویند که در فلان‌جا فلان جرم را مرتکب شدم. در همه جای دنیا به مجرمان خودمعرف تخفیف می‌دهند. در دعای کمیل آمده است: «وَ قَدْ أَتَیْتُكَ یَا إِلَهِی بَعْدَ تَقْصِیرِی وَ إِسْرَافِی عَلَى نَفْسِی مُعْتَذِراً نَادِماً مُنْكَسِراً مُسْتَقِیلاً مُسْتَغْفِراً مُنِیباً؛ ای خدای من، اینك پس از كوتاهی در عبادت و زیاده‌روی در خواهش‌های نفس، عذرخواه، پشیمان، شكسته دل، جویای گذشت، طالب آمرزش هستم.» دعای عرفه فرازهای بسیار مشعشعی دارد. در فرازی از این دعا آمده است: «أَنَا الَّذِی أَسَأْتُ أَنَا الَّذِی أَخْطَأْتُ أَنَا الَّذِی هَمَمْتُ أَنَا الَّذِی جَهِلْتُ أَنَا الَّذِی غَفَلْتُ ‏؛ من آن بنده‏‌ام که بد کردم من همانم که خطا کردم من همانم که اهتمام به عصیان کردم من همانم که نادانى کردم من همانم که غفلت ورزیدم.» قبل از این فراز در جای دیگری می‌گویند: «أَنْتَ الَّذِی مَنَنْتَ، أَنْتَ الَّذِی أَنْعَمْتَ، أَنْتَ الَّذِی أَحْسَنْتَ، أَنْتَ الَّذِی أَجْمَلْتَ، أَنْتَ الَّذِی أَفْضَلْتَ، أَنْتَ الَّذِی أَکْمَلْتَ، أَنْتَ الَّذِی رَزَقْتَ؛ تو آن خدایی‌ که منّت نهادی و نعمت دادی و احسان کردی؛ خدایی که جمال نمودی و برتری دادی و کامل ساختی و روزی رساندی.» ما هرگونه که با خدا قهر کنیم و وی را پس بزنیم و لطفش را نادیده بگیریم، او ما را نادیده نمی‌گیرد. در دعای عرفه این فرازها و عناوین جان آدمی را طربناک می‌کند و در این روز می‌فهمیم که دنیا غیر از خورد و خوراک است.

بهترین کار در روز عرفه

سرلک تصریح کرد: در فراز دیگری از دعای عرفه آمده است: «إِلَهِی مَنْ كَانَتْ مَحَاسِنُهُ مَسَاوِیَ فَكَیْفَ لَا تَكُونُ مَسَاوِیهِ مَسَاوِیَ وَ مَنْ كَانَتْ حَقَائِقُهُ دَعَاوِیَ فَكَیْفَ لَا تَكُونُ دَعَاوِیهِ دَعَاوِیَ»، یعنی خدایا، خوبی‌های من هم بدی است و بابت هیچ کدام از کارهای به ظاهر خوبی که انجام داده‌ام منتی ندارم و حقیقت‌های من هم همانند دعاوی هستند. سیدالشهدا در دعای عرفه خود را زمین زده‌اند و راز بندگی این است که تا وقتی شکسته نشویم، زیر پر و بال ما را نخواهند گرفت. شخصی گفته بود از وقتی که گرفتار شدیم و دنیا بر ما سخت شد، دیگر سهم خدا را کم گذاشتیم و عبادات ما کمتر شد، اما اهل دلی به وی گفت از زمانی‌که سهم خدا کم شد، گرفتاری‌های تو زیاد شد.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: بهترین کار این است که در دعای عرفه و روز عرفه یاد بگیریم که چقدر به خدا بدهکاریم و چقدر او کریمانه به ما نظر دارد. اصلِ نیایش بلند کردن بیرق بیچارگی است و به همین دلیل در روایات آمده که وقتی سیدالشهدا دعا را می‌خواندند، اشک از چشمشان همانند آبی که از مشک فرومی‌ریزد می‌ریخت. لذا ایشان راه بندگی را برای ما باز کرده‌اند. بنابراین با حسین(ع) می‌توانیم به سوی خدا برویم و کار خدایی کنیم. اگر با حسین باشیم، می‌توانیم یاد بگیریم که چگونه با خدا حرف بزنیم.

وی در پایان گفت: در روایت آمده؛ یکی از روزهایی که شیطان بسیار عصبانی است روز عرفه است، چراکه هرچه رشته کرده است پنبه می‌شود، چون اگر کسی هفتاد سال خطا کرده باشد، در این روز بخشیده می‌شود. طبیعتاً در روز عرفه حاجات شخصی و خانوادگی زیادی داریم، اما باید بزرگترین حاجتی که در این روز از خدا بخواهیم، بخشیده شدن گناهان باشد، چون سبک می‌شویم و به درد امام زمان(عج) می‌خوریم، چراکه اگر سنگین و تیره باشیم، ممکن است در مقابل آن حضرت بایستیم؛ همانگونه که عده‌ای که آلوده و گناهکار بودند در مقابل سیدالشهدا(ع) ایستادند. همچنین باید در میانه این دعاها به یاد گرفتاران، کشور، نظام و رهبرمان هم باشیم تا ان‌شاءالله تیرهایی که دشمنان به سمت ما پرتاب می‌کنند به سمت خودشان بازگردد.

گفت‌وگو از محسن مسجدجامعی