چهار مؤلفه پیام‌رسانی حضرت زینب(س) که عاشورا را ماندگار کرد

حضرت زینب(س) خبررسان و خبرنگار یک واقعه بزرگ هستند؛ حادثه‌ای که علی‌رغم تمام محدودیت‌های اطلاع‌رسانی آن زمان، به خوبی تاکنون به بخش قابل توجهی از مردم جهان رسانده شده است.

اما وقتی به جامعه کنونی خودمان نگاه می‌کنیم علی‌رغم اینکه بسیاری از رسانه‌ها و مبلغان دینی در تلاش هستند پیام دین را به مردم برسانند، در بسیاری از مواقع موفقیت زیادی حاصل نمی‌کنند و حتی گاهی برخی پیام‌های دینی به شکل نادرست منتقل و نتایج معکوسی در پی دارد.

حضرت زینب(س) چگونه و بر چه مبنایی مسئولیت پیام‌رسانی خودشان از واقعه کربلا را انجام دادند که این پیام بعد از گذشته 14 قرن تا به این حد قوی و تأثیرگذار به دست ما رسیده و همچنان در جهان در حال گسترش است؟

حسن نجفی سولاری، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا، در پاسخ به سؤال‌های مطرح شده چهار ویژگی پیام‌رسانی حضرت زینب(س) را تشریح کرد و گفت: میزان اثربخشی پیام حضرت زینب(س) و اثربخشی خبرنگاران، پیام‌سازان و رسانه‌داران فعلی موضوع مهمی است و ما باید در یک مطالعه تطبیقی به این مسئله بپردازیم که مؤلفه‌ها و ویژگی‌های تولید پیام حضرت زینب(س) چه بوده که بعد از 14 قرن شاهد اثربخشی، جریان‌سازی و تأثیر آن بر مخاطب شیعه، غیرشیعه، مسلمان و غیرمسلمان هستیم.

وی ادامه داد: هر کسی آشنایی با حضرت زینب(س) پیدا می‌کند تحت تأثیر فرایند پیام‌رسانی ایشان قرار می‌گیرد. اما خبرنگاران و رسانه‌های ما چگونه می‌توانند این اثربخشی را در حوزه پیام‌رسانی مربوط به اهداف خودشان (موضوعات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و...) و به‌خصوص در حوزه اشاعه دین، تعظیم شعائر، تبیین پاسخ به شبهات عمل کنند که نتیجه داشته باشد.

مؤلفه اول: نوع پیام

نجفی سولاری اولین دلیل موفقیت حضرت زینب(س) را نوع پیام ایشان عنوان کرد و گفت: چون پیام ایشان عدالت‌خواهی، آزاداندیشی، مقابله با ظلم، جلوگیری از فساد، بیان مروت، مردانگی و ارزش‌های اسلامی بود، خود پیام و محتوای پیام قدرتمند است. هر کسی در حوزه پیام‌رسانی به مؤلفه‌هایی که مربوط به محتوای پیام حضرت زینب(س) و قیام عاشورا است تأکید، اصرار و ابرام داشته باشد و از این مؤلفه‌ها استفاده کند قطعاً اثربخشی پیام او افزایش پیدا می‌کند.

مؤلفه دوم: شخصیت و توانمندی حضرت زینب(س)

وی ویژگی‌ دوم را شخصیت و توانمندی خود حضرت زینب(س) دانست و گفت: ایشان فرزند حضرت علی(ع) است که در سخنرانی و تنظیم و ارائه پیام بسیار قدرتمند بودند. همچنین حضرت زینب(س) دختر حضرت فاطمه(س) هستند که ایشان نیز در سخنرانی و تبیین مباحث بسیار توانمند بودند. یعنی مادر ایشان نیز خطیب بوده و قدرت تولید پیام بسیار بالایی داشتند و ویژگی‌های یک تولیدکننده پیام را دارند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: باید به این مسئله توجه کنیم که اگر محتوای پیام قوی باشد اما تولیدکننده پیام قوی نباشد، پیام ماندگار و اثرگذار نمی‌شود. پس برای اینکه بتوانیم پیام اثرگذاری در عصر کنونی داشته باشیم، می‌توانیم ویژگی‌های این الگوهای موفق را شناسایی کنیم و با خودسازی به این الگوها نزدیک شویم تا بتوانیم پیام‌های تأثیرگذار داشته باشیم.

وی با تأکید بر اینکه پیام‌رسان باید خود به پیامی که می‌دهد، معتقد باشد، گفت: وقتی کسی ایمان به یک پیام ندارد و فقط از سر تکلیف یک پیام را تولید می‌کند قطعاً میزان اثربخشی پیام کاهش پیدا می‌کند. حضرت زینب(س) شخصی بود که به پیامی که تولید می‌کرد به شدت ایمان و یقین راسخ داشت.

نجفی سولاری ادامه داد: جدا از بحث عشق خواهر و برادری بحث ایمان داشتن به پیام قیام امام حسین(ع) از روحیات، خلقیات و ذات حضرت زینب(س) بوده است. پس از نظر تیپ شخصیتی اگر بخواهیم پیام ما اثربخش باشد، باید الگوها، رفتارها و ویژگی‌های تولیدکننده پیام مثل حضرت زینب(س) را یاد بگیریم، در خودمان ملکه و تمرین کنیم که به آن نقطه برسیم تا پیام ما بتواند مؤثر باشد.

مؤلفه سوم: مهارت حضرت زینب(س) در مدیریت زمان

وی در خصوص سومین عنصر و ویژگی پیام‌رسانی حضرت زینب(س) گفت: زمان‌شناسی عنصر مهمی در انتقال پیام است که حضرت زینب(س) بسیار ماهرانه از آن استفاده کردند. پس از واقعه عاشورا یک جاهایی حضرت زینب(س) سکوت کردند، جاهایی بود که پرخاش کردند، جاهایی با متانت و آرامش صحبت کردند، جاهایی بیان قدرت کردند و... اینکه کجاها چه چیزی را بیان کنند، یا مدیریت زمان در انتقال پیام خیلی مهم است و حضرت زینب(س) توانستند ماهرانه زمان را مدیریت کنند.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: حضرت زینب(س) آنجا که لازم بوده ضجه بزنند و ضجه ایشان پیام شود، حتماً ضجه زده‌اند و آنجایی که باید اظهار قدرت می‌کردند با بیان ویژگی‌های پدر و برادرشان قدرتنمایی می‌کر‌دند. جایی که باید از زیبایی‌ها می‌گفتند، حتماً از زیبایی‌ها و از لطف خدا سخن گفته‌اند و آنجایی که لازم بود از خباثت‌ها، دشمنی‌ها و زشتی‌ها سخن بگویند در زمان مختص خودش این کار را کرده‌اند. ما برخی مواقع در زمان مناسب پیام دینی خودمان را منتقل نمی‌کنیم، اگر بدانیم چه زمانی پیام خود را منتقل کنیم آن پیام اثربخشی بیشتری خواهدداشت.

مؤلفه چهارم: استفاده هوشمندانه از امکانات، ابزار و شخصیت‌ها

وی چهارمین عنصر در موفقیت حضرت زینب(س) را استفاده از امکانات، موقعیت‌ها، ابزارها، وسایل، شخصیت‌ها و ... در جای مناسب خود عنوان کرد و گفت: مثلاً در یک جایی از یک فرد استفاده می‌کند و به او یادآوری می‌کند که تو چه کسی بودی، کجا بودی، چطور ما را نمی‌شناسی؟ پس ابزار ایشان برای انتقال پیام یک شخص می‌شود. در جای دیگری ابزار ایشان یک وسیله می‌شود، مثلاً کجاوه یا خار مغیلان که در پای فرزند خردسال امام حسین(ع) رفته است. در جای دیگر ابزار ایشان اصواتی می‌شود که با حزن و اندوه بیان می‌کنند به نحوی که یزید دچار ترس می‌شود.

نجفی سولاری تصریح کرد: پس یکی از دلایل موفقیت حضرت زینب(س) در انتقال پیام، استفاده توانمند از ابزارها است که در عصر حاضر استفاده توانمند از فناوری‌ها، روش‌ها، رویه‌ها، استانداردها، آموزش‌ها و تکنولوژی‌ها باید مدنظر ما باشد و پیام‌رسان فعلی اگر می‌خواهد پیام دینی موفق ارسال کند باید توانایی و اشراف استفاده از فناوری‌ها را داشته باشد.

وی در بخش پایانی سخنان خود در پاسخ به این سؤال که آیا سبک ارتباطی و انتقال پیام حضرت زینب(س) توسط پژوهشگران علم ارتباطات مورد بررسی علمی قرار گرفته به نحوی که بتوان به عنوان روش انتقال مفاهیم دینی به خبرنگاران مسلمان ارائه کرد؟ گفت: متأسفانه چون اساساً رویکرد امور دانشی ما هنوز جایگاه خودش را به عنوان پارادایم یا چتر فکری که متأثر از بزرگان رسانه‌دار و رسانه‌ساز ما مثل حضرت زینب(س) باشد، پیدا نکرده عموماً در این بخش نقیصه بزرگی داریم. ممکن است برخی از اساتید در کلاس‌های خودشان بنا به عرق دینی خودشان گریزی به این مباحث بزنند اما در حقیقت این مباحث را به مباحث غربی ضمیمه می‌کنند و ما نتوانسته‌ایم یک چتر فکری اختصاصی برای ارتباطات از منظر بزرگان دینی ایجاد کنیم.

نجفی سولاری در پایان سخنانش اظهار امیدواری کرد اساتید متخصص و متدینی که می‌دانند بزرگان دینی ما در حوزه ارتباطات و مدیریت رسانه چه کرده‌اند که پیام آنها تاکنون مانده و میرایی نداشته است، بتوانند اقدامات علمی در این زمینه انجام دهند.