چگونه برای شغل آیده‌ال خود انتخاب رشته کنیم

بسیاری از افراد اطلاع دقیقی از بازارکار و موقعیت‌های شغلی ندارند و بدین ترتیب نمی‌‌توانند شغل مناسب خود را پیدا کرده و آینده شغلی درخشانی برای خود رقم بزنند.

حتما برای بسیاری از افراد اتفاق افتاده که در رشته­ دانشگاهی مناسبی تحصیل نکرده‌اند، زیرا بدون اطلاع دقیق از رشته، آن را انتخاب کرده و از کسی مشورت نگرفته­‌اند و اکنون از انتخاب این رشته پشیمان هستند و یا بعد از فارغ‌التحصیلی، شغل مناسبی برای این رشته پیدا نکرده‌­اند.

بنابراین، داوطلبان باید انتخاب درستی از رشته­ تحصیلی و شغل آینده خود داشته باشند تا در نتیجه شغل مناسب خود را پیدا کرده و در آن موفق باشند. در زندگی اجتماعی و حرفه‌ای هر فرد، اولین و مهمترین تصمیم‌گیری به نوعی انتخاب رشته تحصیلی و رشته دانشگاهی به حساب می‌آ‌ید؛ چراکه بسیاری مواقع موفقیت در آینده شغلی، جایگاه اجتماعی و … در گرو این انتخاب قرار دارد.

بی­‌شک انتخاب صحیح که بر اساس هویت و ویژگی­‌های شخصیتی فرد باشد نیازمند مشاور‌ی حرفه‌­ای است. بسیاری از مردم اطلاعی از مشاوره شغلی و نقش و فواید آن ندارند.

سامان سلامیان، دانش‌آموخته دکترای روان‌شناسی در گفت‌و‌گو با ایکنا، با بیان اینکه برای کشف مسیر مستقیم انتخاب شغل(انتخاب رشته) نکته طلایی، پیدا کردن نقطه اشتراک ویژگی‌های فردی، علاقه و نیازهای بازار در زمان ورود به بازار کار است، گفت: در کشوری چون ایران که اقتصادش دارای تورم دائمی و سالانه است، سال ورود به بازار کار و درآمد بسیار مهم است که به‌عنوان مثال فرد با چه نرخ دلاری وارد بازار کار شود. حال فرق نمی‌کند وی پزشک، مهندس و یا وکیل باشد.

سلامیان با بیان اینکه بهتر است به‌جای واژه کلی انتخاب رشته از واژه انتخاب شغل مناسب و سرنوشت استفاده کنیم، اظهار کرد: چون برای اکثر رتبه‌های کنکور در واقع این داوطلبان کنکور نیستند که انتخاب رشته می‌کنند، بلکه رشته‌ها آن‌ها را انتخاب می‌کنند.

وی ادامه داد: داوطلب کنکور نباید برای انتخاب رشته به گوگل و قبولی‌های سال‌های پیش مراجعه و کنترل کند رتبه‌اش در کدام بازه است و چه رشته‌هایی را می‌تواند برود؟ متأسفانه این کار در همه مراکز انتخاب رشته انجام می‌شود تا داوطلب را به هر روش ممکن در یک رشته خاص قبول ‌کنند و بدین ترتیب آمار قبولی‌های مرکز مشاوره خود را افزایش دهند. بسیاری از افرادی که بدین طریق در رشته‌ای پذیرفته می‌شوند، اگر باهوش باشند آن رشته را تمام نکرده انصراف یا تغییر رشته می‌دهند و اگر باهوش‌تر باشند، سریع‌تر خود را وارد بازار کار می‌کنند.

آزمون‌های تیپ‌شناسی شخصیت

وی انجام آزمون‌های تیپ‌شناسی شخصیت نظیر MBTI را برای کشف مسیر مستقیم انتخاب شغل ضروری برشمرد و افزود: این آزمون ترجیحات شغل افراد را مشخص می‌کند. کافی است این آزمون را گوگل کرده و در سایت ایرانی به پرسش‌های آن پاسخ داده و تفسیر آن را برای شخص خودتان به دقت مطالعه کنید.

سلامیان تفسیر نتیجه آزمون تیپ‌شناسی شخصیت، بررسی میدانی و صحبت با فارغ‌التحصیلان موفق و ناموفق مشاغل، جدای از آنچه مشاورین تحصیلی در مورد انتخاب رشته می‌گویند و پیدا کردن تفاوت‌های رشته تحصیلی و مسیر کسب درآمد در واقعیت را از دیگر روش‌های کشف مسیر انتخاب شغل در انتخاب رشته دانست و گفت: همچنین، باید کنترل کنید آیا شغل مورد نظر شما یک درخواست جدی درونی است یا هوسی زودگذر است. اگر با انجام آن کار شما از زمان، مکان و خود غافل می‌شوید، یعنی در آن کار غرق می‌شوید. آن شغل مناسب شماست چون متوجه گذشت زمان و مشکلات مکان و حتی درد و رنج‌های خود نمی‌شوید. پس می‌توانید بیش از سایر رقبا در آن کار وقت بگذارید و از دیگران سبقت بگیرید.

شغل با رشته متفاوت است

وی تصریح کرد: شنیدن ندای رهبر درون و شناختن نقاط ضعف و قوت خود از دیگر مواردی است که فرد را در انتخاب رشته و در نهایت شغل مناسب کمک می‌کند. برای مثال یک شخص برون‌گرا که علاقه به کمک رساندن به هم‌نوع را دارد، می‌تواند در مقام معلم، استاد، پزشک، مشاور و سخنران وارد جامعه شود، اما افراد درون‌گرا برای برنامه‌نویسی و کدزنی نرم‌افزارهای کامپیوتری و یا نویسندگی مناسب هستند.

این دکترای روانشناسی با بیان اینکه شغل به شدت با رشته متفاوت است، ادامه داد: به‌عنوان مثال یک فرد فارغ‌التحصیل از رشته پزشکی می‌تواند به‌عنوان یک طبیب در مطب بیمار ویزیت کند، به‌عنوان یک استاد در دانشگاه تدریس کند، به‌عنوان یک محقق در آزمایشگاه پژوهش کند و یا برای مردم عادی سمینار و دوره‌های آموزشی برگزار کند و یا حتی در مورد پزشکی و عامه فهم‌سازی آن کتاب تألیف کند و نویسنده باشد. در این وضعیت می‌بینید از رشته واحد پزشکی مشاغل مختلفی به وجود می‌آید و حتی برخی پزشکان در خارج از حیطه این رشته به فعالیت‌های اقتصادی و یا تدریس مشغولند.

تأثیر ویژگی‌های شخصیتی در انتخاب رشته و شغل

سلامیان با بیان اینکه ویژگی‌های شخصیتی نیز در انتخاب رشته و برای داشتن شغل مناسب در آینده مؤثر است، اظهار کرد: تست‌های شخصیتی، مطالعه کتاب شغل مناسب شما نوشته باربارا تیگر و پاول تیگر، پرسش از دیگران و همراه شدن با یک استاد کار و یادگیری مهارت از وی از راه‌های پی بردن به ویژگی‌های شخصیتی افراد است.

وی با بیان اینکه افراد باید ارزش‌های خانوادگی را در انتخاب رشته برای کسب مسیر شغلی مناسب در نظر بگیرند، افزود: همچنین، همیشه خود را یادگیرنده بدانید؛ چون در دنیای دیجیتال امروز سرعت تولید و حتی تغییر علم بسیار زیاد است و بقول پروفسور حسابی زندگی یعنی پژوهش، یادگیری و فهمیدن چیزهای جدید.

این فعال آموزشی گفت: با افزایش شاخص امید به زندگی شاید لازم باشد در یک دوره 80 ساله از عمرتان دو رشته کاملا متفاوت را بخوانید یا هر روز مهارت‌های جدید در دوره‌های کوتاه‌مدت و وبینارهای آموزشی و حتی دوره‌های آنلاین در یوتیوب و ... فرا بگیرید. خواندن و مهارت‌آموزی برای موفقیت در عصر حاضر چه در ایران و چه خارج از کشور باید امری مستمر و پیوسته باشد.

سلامیان ادامه داد: تنها یک هدف وجودی برای تمام عمر انسان «از قبل» تعیین نشده است و با توجه به زمانی که وارد بازار کار می‌شویم و نیازهای جامعه باید با حرکت عملی دست به کار شویم و با فکر کردن صرف راه به جایی نمی‌بریم.

توجه به علائق اصلی در انتخاب رشته

وی با بیان اینکه در انتخاب رشته باید به علائق اصلی فرد توجه شود، تصریح کرد: اگر 1000 میلیارد تومان داشتید، وقتتان را صرف چه کاری می‌کردید؟، در چه مسیری حاضرید سختی و ناملایمات را تحمل کنید؟، اگر عمر نامتناهی داشتید هم‌اکنون چه کاری را آغاز می‌کردید؟ و اگر بدانید که سال آینده از دنیا می‌روید آغاز به انجام چه کاری می‌کنید؟ پاسخ به این پرسش‌ها علاقه اصلی شخص را مشخص می‌کند.

این پژوهشگر آموزشی گفت: به قول استیو جابز مدیر سابق اپل پس از اطلاع از ابتلای خود به سرطان لوزالمعده یک روز به سره کار نرفت و در یک پارک به فکر کردن مشغول شد؛ در حالیکه می‌دانست تا سال آینده زنده نخواهد ماند اما در یک سخنرانی خود برای دانشجویان اعلام کرد که اگر با دانستن زمان مرگ خود فردا به سر همان کاری بروید که تا دیروز آن‌ را انجام می‌دادید، درست زندگی کرده‌اید. به گفته ریچارد برانسون هم هیچ روش بهتری برای زندگی و کار در این دنیا نمی‌توان داشت مگر انجام دادن کاری که دوستش دارید و به مردم دنیا هم خدمت‌رسانی کنید.

سلامیان افزود: اگر بتوانید رسالت خود را در این هستی پیدا کنید خواهید درخشید، جک کنفیلد هم می‌گوید هر یک از ما یک هدف وجودی داریم شناخت فهم و رعایت این هدف وجودی مهم‌ترین کاری است که همه افراد موفق انجام می‌دهند.

وی تصریح کرد: برای داشتن شغل مناسب باید ترس‌های خود را چون صدای منتقد درون، ترس از دست دادن چیزی یا کسی، ترس از دشوار بودن مسیر، ترس از حرف و قضاوت مردم و ترس از نداشتن موفقیت کنار بگذارید.

این دکترای روانشناسی با بیان اینکه افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی برای نظام سلامت و نیازهای مردم جامعه است و نه برای ساختن یک زندگی لاکچری برای شخص پزشک، افزود: این روزها که داوطلبان رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی زیاد شده‌اند باید بدانند که با افزایش ظرفیت پذیرش در این رشته‌ها بازار کار آینده آن‌ها به شدت محدود و رقابتی خواهد شد و کمااینکه فارغ‌التحصیلان پزشکی متولد دهه 50 تا 60 نیز برای جذب بیمار(یا متأسفانه مشتری!) رقابت بسیار سختی دارند و جذب بسیار بیمار، خودش شغلی مجزا و پردرآمدتر از پزشکی است که با فعالیت در سایت‌ها و کار کردن روی سئوسایت پزشکان درآمدی حتی بیش از خود پزشکان دارد.

سلامیان بیان کرد: پزشکی مسیری طولانی است که پس از فارغ‌التحصیلی از دوره عمومی با رقابت با سایر پزشکان به دوره دستیاری رزیدنتی و تخصصی وارد می‌شوند که بسیار مشکل و طاقت‌فرساست و داوطلب کم سن و سال و بی‌تجربه کنکور تنها به فکر کسب درآمد است؛ در حالیکه شب بیداری‌ها، شیفت‌ها، کشیک‌ها، کار در مناطق محروم و سر و کله زدن با بسیاری از مردم را نمی‌بیند رشته‌هایی چون وکالت، آنالیز دیتا و داده‌پژوهی(از شاخه‌های مهندسی نرم‌افزار و کامپیوتر) هم در ایران هم در خارج از ایران درآمدهای بسیار زیادی دارند.

ضرورت یادگیری مهارت‌های روز

وی در ادامه بیان کرد: برای ورود به دانشگاه در ابتدا یک دوره کارشناسی چهار ساله انتخاب شود و در طول تحصیل و روزهای تعطیل دانشگاه به یادگیری مهارت‌های روز، آشنایی با ارزهای دیجیتال، تولید محتوا در فضای مجازی و .... پرداخته شود و به شبکه‌سازی (همان پیدا کردن آشنا و پارتی!) بپردازیم. در سایر کشورها مفهوم منفی آشنا و پارتی یک مفهوم ارزشمند و قدرتمند به نام نت ورک (NetWork) و شبکه‌سازی است چون دوستان ما با شناخت از شخصیت ما می‌توانند کارهایی را مناسب خواسته‌های ما معرفی کنند.

مدیر مؤسسه تخصصی ریاضی با بیان اینکه ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان(معاف از مالیات) در عصر حاضر و در ایران به توصیه مقام معظم رهبری می‌تواند هم تولید ثروت کند و هم ایجاد شغل و کارآفرینی برای دیگران، افزود: ایجاد استارت‌آپ‌ها در ایران امروز که کارهای انجام نشده بسیاری دارد می‌تواند علاوه‌بر تولید ثروت و کارآفرینی آینده خوبی برای افراد فراهم کند.

سلامیان تصریح کرد: یک داوطلب 18 ساله در حالی که شناخت کافی از خود ندارد و دنیای پیرامونش بسیار و به سرعت در حال تغییر است، بهتر است در یک دوره کوتاه‌مدت چهار ساله بدون وسواس وارد دانشگاه و یک دوره کارشناسی شود و در طول آن چهار سال به شناخت نقاط قوت و ضعف خود بپردازد، مهارت‌آموزی و شبکه‌سازی کند و کارآفرین باشد اول وارد کار شود و اگر برای بهبود اوضاع کاری خود ادامه تحصیل را لازم دید در رشته‌ای خاص که به شغلش کمک کند به تحصیلات تکمیلی(ارشد و دکترا) بپردازد.

وی افزود: تلاش کردن و متمرکز شدن به اهداف، ایجاد عادت‌های کوچک برای رسیدن به اهداف بزرگ همیشه و در همه جا کلید موفقیت است و مهارت‌آموزی، گذراندن دوره‌های کوتاه‌مدت می‌تواند از دوره‌های طولانی آموزشی بسیار مؤثرتر باشد. کمااین‌که پزشکان عمومی با دوره‌های یک یا دو روزه مهارت‌هایی برای بهسازی پوست و جوانسازی و کارهای مرتبط با زیبایی می‌آموزند که در دوره 7 ساله پزشکی آن‌ها جایی در میان درس‌های آن‌ها نداشته است.

این دکترای روانشناسی مطالعه کتاب‌های «شغل مناسب شما» با موضوع خودشناسی و شخصیت‌شناسی از پاول تیگر ترجمه مهدی قره‌چه داغی، «بیش یادگیری» نوشته اسکات یانگ ترجمه مریم شبیری، کتاب «یادگیری یادگیری» نوشته باربارا اکلی ترنس سینوسکی، آلیستر مک کانوایل ترجمه حمید زعیمی، کتاب «اگر اول نباشی آخر می‌شوی» نوشته گرنت کاردون مترجم محمدمهدی ربانی با موضوع دوره‌های کوتاه مدت یادگیری و نیز کتاب «آوت لایر» نوشته منکم بلدر با موضوع داستان زندگی افراد موفق را برای خودشناسی و در نهایت انتخاب شغل مناسب مؤثر دانست.