توجه به ایتام پیام قرآنی ماست/ بودجه تلویزیون یک‌دهم پلتفرم‌هاست + فیلم
تهیه‌کننده «آتش سرد» گفت: مفهوم اصلی سریال درباره توجه به ایتام و برگرفته از آیه قرآن است که در آن تضییع حق یتیم به بلعیدن آتش تشبیه شده است.
سریال «آتش سرد» ساخته رضا ابوفاضلی به تهیه‌کنندگی علی مهام مجموعه‌ای ملودرام و اجتماعی است که در آن موضوعات دینی و اسلامی مورد توجه است. پیرامون این سریال، ایکنا با کارگردان و تهیه‌کننده آن گفت‌و‌گویی انجام داده که در ادامه با آن همراه می‌شویم.
ایکنا – در ابتدا به چگونگی و چرایی ساخت سریال «آتش سرد» بپردازیم.
مهام: برای نگارش فیلمنامه این کار دوازده ماه زمان صرف شد. در طول این مدت بارها متن مورد بازنویسی قرار گرفت. بعد از آماده شدن سناریو رضا ابوفاضلی برای کارگردانی این کار انتخاب شد. پیش تولید «آتش سرد» دو ماه زمان به خود اختصاص داد. برای انتخاب بازیگران نیز لیستی تهیه شد تا به تایید سیما برسد و بعد از تایید، مذاکرات صورت گرفت. تمامی افرادی که در این کار حضور داشتند جز انتخاب‌های اول نبودند چون برخی از بازیگران مدنظرمان در کاری دیگر حضور داشتند یا اینکه به دلیل شیوع بیماری کرونا در کاری حاضر نمی‌شدند. بازیگران مد نظرمان اکثراً از سوی سیما تایید شدند به نحویکه از 10 بازیگر انتخابیمان 9 نفر آنها از سوی تلویزیون مورد تایید قرار گرفتند.
بزرگترین مشکل این سریال در تولید، بیماری کرونا بود چون همه گروه به این بیماری مبتلا شدند حتی کارگردان و بازیگران اصلی نظیر مهدی سلوکی نیز کرونا گرفتند. «آتش سرد» یکی از آثار پرلوکیشن صدا و سیماست که حدود 135 محل برای فیلمبرداری را تجربه کرد همچنین حضور بازیگران زیاد، امر تولید را سخت کرد. در چنین فضایی برای بودجه هم سختی‌های خاص خود را داشتیم چون بودجه کار برای سال 1399 بسته شد اما فیلمبرداری را تیر 1400 آغاز کردیم. با تمام این سختی‌ها تمام تلاش خود را انجام دادیم تا عوامل بابت این امر، سختی متوجه نشوند. خوشبختانه در رسیدن به این خواسته موفق هم بودیم چون هیچ یک از بازیگران و عوامل بابت دستمزدشان دچار سختی نشدند. بحث دیگر «آتش سرد» به موضوع این سریال مربوط می‌شود. برای ما در این سریال، اخلاق بیش از هر چیزی اهمیت داشت. پس سراغ کم‌حاشیه‌ترین افراد رفتیم. مهسا کرامتی یکی از بازیگران اصلی مجموعه گفت تا به حال با چنین گروه یکدستی کار نکرده است.
در پرونده کاری من اخلاقیات بیش از هر چیز اهمیت دارد البته حساسیتم پیرامون اخلاقیات در این سریال به نوعی با پیام کار گره خورده است زیرا سریال به صورت جدی به دین و اخلاقیات توجه دارد. برای مثال مجموعه به موضوع ایتام و روزی حلال و حرام می‌پردازد؛ آموزه‌هایی که در دین مبین اسلام روی آن تاکید فراوان صورت گرفته است. درباره اهمیت و جایگاه ایتام در اسلام باید اضافه کنم ائمه بارها به رعایت حقوق ایتام تاکید داشته‌اند. جالب است بدانید در قرآن تنها دوباره به «آتش خوردن» اشاره شده است. یک بار این گفته پیرامون مال یتیم خوردن است و بار دیگر درباره تحریف قرآن. حضرت امیر(ع) نیز در این رابطه می‌فرمایند به گونه‌ای با یتیمان برخورد کنید که با فرزندان خود رفتار می‌کنید.
ایکنا- به عنوان کارگردان چه دلیلی باعث شد که ساخت این کار را قبول کنید. آیا قصه شما را جذب خود کرد یا گروه به شما انگیزه برای ورود داد؟
ابوفاضلی: من با علی مهام، دوستی دیرینه دارم. وقتی تصمیم گرفتیم کاری را جلوی دوربین بریم هدفمان این بود کارمان با آثار رایج در تلویزیون متفاوت باشد. در همین رابطه به سناریو «شب بیدار» رسیدیم. این متن به سازمان ارائه شد و مورد تایید قرار گرفت. من کار کردن در حوزه موضوعات اجتماعی را دوست دارم؛ کارهایی که به نوعی موضوعات دینی را هم مورد نظر داشته باشند. این اتفاق در «آتش سرد» وجود داشت. در این سریال همانگونه که تهیه‌کننده بیان کردند بحث ایتام مورد توجه است. همچنین برای اینکه داستان تکراری نشود داستانک‌های دیگر هم به کار وارد کردم. برای مثال به بحث ازدواج جوانان اشاره داشتیم. همچنین تاکیدمان این بود زنان در کارهایمان شکلی متفاوت داشته و ما حضور آنها را در اجتماع به خوبی حس کنیم. برای نمونه دو شخصیت اصلی زن با وجود اینکه حواسشان به کانون خانواده بود در فعالیت‌های اجتماعی هم حضور جدی داشتند.
تاکید در این مجموعه روشی شخصیت‌پردازی مجموعه بود چون نمی‌خواستیم به آدم‌ها سیاه یا سفید نگاه کنیم. برای مثال شخصیتی که عبدالرضا اکبری آن را بازی می‌کرد در ظاهر منفی بود اما رگه‌های خاکستری را در خود داشت. این اتفاق درباره شخصیت مثبت سریال پرویز فلاحی‌پور هم که شخصیت مثبت را بر عهده داشت دیده می‌شد. رسیدن به این خواسته یک سال‌و‌نیم برایمان زمان برد چون به اتفاق محسن سرتیپی و نازنین فرخ‌لو به عنوان نویسندگان سریال و همچنین تهیه‌کننده و ناظر کیفی بارها جلسه گذاشته شد تا خواسته‌‌هایمان در کار مورد توجه قرار گیرد. درضمن نادر برهانی مرند و مهدی میرباقری هم به کار اضافه شدند تا برای رسیدن به یک سناریو خوب به نتیجه بهتری دست پیدا کنیم.
ایکنا ـ در این سریال شما در پی تصویر‌سازی از خانواده الگو هستید. برای رسیدن به این خواسته چه شاخصه‌هایی را مد نظر قرار دادید؟
ابوفاضلی: خانواده محسن به عنوان قهرمانان اصلی سریال شکلی متفاوت از قهرمانان مثبت را ارئه می‌دهد و همانطور که گفتم شخصیت منفی کار (عبدالرضا اکبری) هم، بازی نو و تازه‌ای دارد اما در هر شکل تلاشمان این بود که حرمت خانواده در سریال مورد توجه قرار گیرد؛ اصلی که فکر می‌کنم در جامعه امروزی کمتر به آن توجه می‌شود. در این سریال با وجود اختلافات نظری که وجود داشت هیچگاه طغیان را شاهد نیستیم. در همین رابطه جالب است بدانید این تلاش باعث شد این کار از سوی صدا و سیما شاید دو دقیقه هم اصلاحیه نخورد. این امر نشان می‌دهد می‌دانستیم از کار چه می‌خواهیم.
ایکنا - کارگردان معتقد است از کلیشه دور بوده است اما آنچه در ظاهر می‌بینیم همان اشکالی است که در کارهای قبلی تلویزیون وجود دارد چون شخصیت‌های مثبت کاملاً پوشش تکراری دارند و نقش‌های منفی هم تکراری هستند. برای نمونه به مهسا کرامتی اشاره می‌کنم که پوشش تکراری دارد چراکه در اکثر سریال‌های تلویزیونی پوششی چنین دارند یا اینکه از ظاهر عبدالرضا اکبری هم می‌توان دریافت وی بازیگر نقش منفی است. این ظاهرسازی تکراری امری است که از سوی تلویزیون به شما تاکید می‌شود؟
مهام: در فیلمسازی یک سری اصول به عنوان اصل وجود دارد. در آثار ملودرام همیشه یک پایان خوش نیاز است. این امر را در کارهای خارجی هم شاهدیم. برای مثال سریال «جنگجویان کوهستان» را مثال می‌زنم که نقش مثبت و منفی آن کاملاً مشخص است. ما در این سریال به دنبال تراژدی نیستیم بلکه به دنبال یک ملودرام اجتماعی هستیم. نکته بعد اینکه در این کار به دنبال این بودیم تا با تیپ‌سازی، شخصیت را شکل دهیم تا بیننده به راحتی متوجه موضوع شود. از نگاه من تیپ‌سازی اتفاقی مطلوب است. دلیلم این است که مخاطب تلویزیون عام هستند و ما تماشاگر خاص نداریم که به دنبال جلب نظر آنها باشیم.
ایکنا - با توجه به این توضیحات آیا فکر نمی‌کنید همین موضوع تا حدی باعث کم شدن مخاطب در تلویزیون شده است؟
مهام: ما در فیلم و سریال‌سازی داخل نزدیک به ده قصه پایه داریم که باید به اشکال متفاوتی بیان شود. پس اینکه برخی قصه‌ها شبیه باشند امری طبیعی است. درباره پایین آمدن مخاطبان تلویزیون هم باید بگویم مخاطبان تلویزیون همیشه ثابت بوده و تنها در مواقعی میزان آن کم یا زیاد شده است البته اینکه ذائقه مردم را در هر نسلی باید مورد توجه قرار دهید امری است که حتماً باید به آن وفادار بود.
ایکنا – آیا اگر بخواهید پوششی که برای بازیگر نقش مثبت (مهسا کرامتی) دارید را برای بازیگر منفی انتخاب کنید آیا تلویزیون به شما اجازه چنین کاری را می‌دهد؟
مهام: به هر حال ما فرهنگ اسلامی داریم. باید به یکسری اصول پایبند باشیم و از پرداختن به برخی رفتارها یا پوشش‌ها پرهیز داشته باشیم.
ابوفاضلی: در تلویزیون هم نظیر دیگر بخش‌ها چارچوب‌هایی وجود دارد که باید بر مبنای آن حرکت کرد. این امر به معنای محدودیت نیست بلکه قوانینی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
ایکنا – درباره برخی قوانین صحبت کردید. برخی قوانین ممکن است اشتباه باشد به‌نحویکه باعث شود تعداد مخاطبان کاهش باشد. بگذارید از پلتفرم‌ها مثال بزنم. در شبکه نمایش خانگی کارهایی نظیر «شهرزاد»، «زخم کاری» یا «پوست شیر» تولید شده‌اند که از کلیشه‌های رایج دور شده و توانسته‌اند با مخاطب ارتباط برقرار کنند. چرا در تلویزیون سعی نمی‌شود چنین روش‌های مورد توجه قرار گیرد؟
مهام: پلتفرم‌ها را نمی‌توان با آثار تلویزیونی مقایسه کرد چون بودجه‌ای که برای آن آثار هزینه می‌شود قابل مقایسه با آثار تلویزیونی نیست. در همین رابطه می‌توانم بگویم که بودجه یک کار شبکه نمایش خانگی به اندازه 10 سریال تلویزیونی است. البته کارهای پرهزینه‌ای هم نظیر «مختارنامه» هم وجود دارد اما منظورم از کارهای سیما آثار اجتماعی و ملودرام است. درباره پلتفرم‌ها باید بگویم با برخی از فرهنگ‌سازی آثار این حوزه مخالفم چون معتقدم به فرهنگ خانواده ضربه زده است.
ابوفاضلی: قیاس محصولاتی تلویزیونی با سریال‌هایی که در پلتفرم‌ها تولید می‌شود امری اشتباه است. چون بر اساس هیچ معیاری نمی‌توان این دو عرصه را کنار هم گذاشت. رسانه برای خود قواعدی دارد و پلتفرم‌ها قواعدی دیگر. درضمن جنس مخاطبان تلویزیون با پلتفرم‌ها متفاوت است. پلتفرم‌ها در پی این هستند مخاطبانی را جذب کنند که از تلویزیون فاصله گرفته‌اند. با این توضیح قیاس این دو هیچگاه به جایی نمی‌رسد. رسانه ملی عمومی‌تر است پس طبیعتاً قوانینی که در آن مد نظر است با دیگر عرصه‌های نمایش متفاوت است.
ایکنا – شما به عنوان کارگردان تلویزیون معتقد نیستید که اگر برخی حساسیت‌های که شاید منطقی هم نباشد کاسته شود امکان کارهای بهتر را برای سیما بیشتر فراهم خواهد کرد؟
ابوفاضلی: هر مدیری در دوره کاری خود یکسری نظراتی دارد که در رسانه ملی لحاظ می‌شود برای همین با تغییر مدیریت ممکن است قاعده و قانون هم تغییر کند. درباره سوالتان هم باید بگویم که مدیران باید پاسخگوی این پرسش باشند و من به عنوان یک فیلمساز نمی‌توانم به چنین موضوعاتی ورود کنم. البته یک نکته را باید مورد تاکید قرار دهیم. حساسیت‌هایی که پیرامون کارهای تلویزیونی وجود دارد قابل مقایسه با کارهای سینمایی یا پلتفرم‌ها نیست چون ممکن است با هر اشاره‌ای یک بخش یا صنف از تلویزیون ناراحت شوند. در همین رابطه سریال کمال تبریزی (سرزمین کهن) را مثال می‌زنم که به واسطه برخی از حساسیت‌ها جلوی پخشش گرفته شد. پس بیاید کمی هم حق را به مدیران بدهید چون ممکن با کوچکترین اتفاقی به تلویزیون حمله شود.
ایکنا ـ در انتها به «آتش سرد» برگردیم و اگر حرف ناگفته‌ای مانده بفرمایید.
ابوفاضلی: این سریال در شرایط بسیار سختی جلوی دوربین رفت. ما در زمانی مجموعه را جلوی دوربین بردیم که به واسطه کرونا هیچکس از خانه خارج نمی‌شد. در چنین وضعیتی ما گروهی 150 ساله را در این کار داشتیم اما خدا را شکر مخاطب از نتیجه کار راضی بود. این نکته را اظهار نظرهای مردم به خوبی دریافتیم. آنها از جنس قصه بسیار راضی هستید دلیلشان هم این بود که موضوعات را به صورت گل‌درشت بیان نکردیم. برای مثال به بحث ایتام اشاره می‌کنم که کاملاً نو و جذاب مورد توجه قرار گرفت. درباره این سریال باید اضافه کنم که این کار در خود انرژی بسیار خوبی داشت که باعث بالا رفتن کار شد. به شدت تلاش کردیم که از کوچکترین جزئیات غافل نباشیم تا کارمان بهتر و بیشتر شکل واقعیت به خود گیرد.
در انتها باید از تلاش‌های علی مهام به عنوان تهیه‌کننده تشکر کنم که هر کاری انجام داد تا بچه‌های احساس کمبود نکنند. همچنین از زحمت‌های ملک‌محمدی مدیر گروه فیلم و سریال تلویزیون هم به نیکی یاد می‌کنم که همیشه ما را یاری رساند. جالب است هر لوکیشنی که ما تغییر می‌دادیم وی در آن حضور می‌یافت تا به بچه‌ها روحیه دهد.
مهام: من به حرفه تهیه‌کننده‌ای تنها به عنوان شغل نگاه نکرده‌ام بلکه برای من حکم رسالت دارد. برای همین هیچگاه از خطوط قرمز خود کوتاه نخواهم آمد. این مسئله را هم در همه بخش‌های کار مدنظر قرار دهم. برای مثال به انتخاب بازیگر اشاره می‌کنم. تلاش من این بوده که صالح‌ترین افراد در این کار حضور داشته باشند. دلیلم هم این است اگر در آن دنیا از من سوال شد که برای جمهوری اسلامی چه کاری انجام داده‌ای، حرف برای گفتن داشته باشم. من امکان کار کردن در سینما را داشتم اما چون موضوع را نپسندیدم راضی به حضور در آن کار شدم.
نفوذ در کشورمان بحث بسیاری جدی است به ویژه از داخل و سینما ما به مسئله رو‌به‌رو هستیم، پس باید در این حوزه به دقت اندیشیده شود. در خاتمه جا دارد از حمایت‌های محمود سالاری ناظر کیفی، بهرنگ ملک محمدی مدیر گروه کمال تشکر را داشته باشم.
گفت‌و‌گو از داوود کنشلو
انتهای پیام
