از نقل مهر سیاوش طهمورث با «و اینک یحیی...» تا زمزمه آشنای «آهو یاهو» بهروز غریب‌پور
سابقه تولید و اجرای آثار نمایشی در گونه تئاتر رضوی هر چند شاید از نظر کمی قابل قیاس با دیگر گونه‌های نمایش مذهبی در کشور نباشد؛ اما در میان آثار تولید شده هستند نمایش‌هایی که توانسته‌اند با نگاهی ظریف و روایتی عمیق در بازتاب سلوک و سیره امام مهربانی‌ها، حضرت امام رضا(ع) دستی بالا در خاطره هنر نمایش ایران داشته باشند.
به گزارش ایکنا؛ تورق برگ‌های تاریخ در پیدایش و دریافتن سرچشمه هنر تئاتر، هر پژوهنده و کاوشگری را به تاریخی قریب به سه هزار سال پیش و تجلی رفتارهای مذهبی در قالب آئین‌های نمایشی بازمی‌گرداند. این خود مهم‌ترین گواهی است که تمامی پژوهشگران و نظریه‌پردازان عرصه هنرهای نمایشی بر آن به شکلی تام و تمام متفق‌القول‌اند که ریشه تئاتر در باور مردمان باورمند به رفتارهای آیینی و مذهبی بازمی‌گردد.
اگر نگاه پژوهنده را در میان کشورهای صاحب تمدن بر ایران سرفراز به‌عنوان گهواره تمدن تمامی اقلیم‌ها و سرزمین‌های جهان متمرکز کنیم، به گواه اسناد و به شهادت آثار به‌جامانده از تاریخ هزاره‌های تمدن‌ساز ایرانی، رفتارهای نمایشی مرتبط با اعتقادات آیینی و مذهبی را می‌توانیم در پس پشت تاریخی بیش‌از 2500 سال رصد کرد.
چه اینکه ایرانیان حتی پیش‌از پذیرفتن دین هدایتگر و مبین اسلام، مردمانی باورمند به مذهب و آیینی بودند که رسولش، کتاب آسمانی داشت و فرستاده خداوند بود و همین ریشه‌دار بودن زیست و سلوک مردمان ایرانی در این سرزمین اهورایی بود که سبب شد تا به گاه ورود دین هدایتگر و مبین اسلام، آغوش باز مردمان نه‌تنها بر پذیرش شعائر و فرایض دینی و الهی استوار باشد که فصل مهمی از هم‌نشینی آیین‌های نمایشی را در ساحت ارادت به بازتاب فرائض دینی و اوامر الهی در حوزه تبیین مسیر سعادت و رستگاری ایران و ایرانی در غالب رفتارهای آیینی، نمایشی، مذهبی و دینی به تجلی بنشیند.
هم‌زمان با دهه کرامت بر آن شدیم تا در پسِ پشت قدرت گرفتن نمایش‌های آیینی، تئاتر دینی و مذهبی بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران؛ همگام با تاریخ 44 ساله انقلاب که بستری برای بخشیدن جان‌مایه تفکر دینی به تولیدات تئاتر که ریشه آن در آیین‌های مذهبی نهفته است را با محوریت عرض ارادت هنرمندان عرصه تئاتر کشور به حضرت امام رضا(ع) و نمایش‌های رضوی داشته باشیم.
آنچه در ادامه از خاطرتان می‌گذرد بخش دوم و پایانی، مرور موفق‌ترین، جریان‌سازترین و پیشروترین آثار تئاتری است که به شم زیبایی‌شناسانه و مِهر عاشقانه هنرمندان تئاتر ایران به شهادت صحنه و به گواه جریان‌سازی و تأثیرگذاری فرهنگی‌گونه «تئاتر رضوی» در حوزه تعالی فرهنگ کشور نامی ماندگار از خود به یادگار گذاشته‌اند.
دل سپردن پرده‌خوانی عاشق به مِهرِ امام رئوف به روایت «و اینک یحیی»
سیاوش طهمورث، هنرمند شناخته‌شده در مقام بازیگر عرصه تئاتر، سینما و تلویزیون که دستی گرم در حوزه کارگردانی آثار نمایشی دارد و در این میان علقه خاصی نیز به گونه نمایش ایرانی داشته و دارد؛ یکی دیگر از آثار درخشان عرصه تئاتر رضوی را به نام خود ثبت کرده است.
نمایش «و اینک یحیی» با متنی از سیدعظیم موسوی پیش از اجرای عمومی در سال ۱۳۸۵ در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر در جشنواره تئاتر رضوی به صحنه رفت.
«یحیی»؛ پرده‌خوانی است که می‌خواهد آخرین مراسم پرده‌خوانی خود را در روز ولادت امام رضا(ع) انجام دهد که در این بین اتفاقات متعددی برای او می‌افتد...
این نمایش برگرفته از داستان ساده‌ای است که در شیوه اجرای سنتی و با استفاده از پرده‌خوانی البته در فضایی رئالیستی اجرا شده است.
سیاوش طهمورث که علاوه بر مقام کارگردان یکی از ماندگارترین نقش‌های خود را در نمایش «و اینک یحیی» ایفا کرد، در این اثر در کنار محمد پورحسن، ناهید مسلم، علی زرین، اتابک نادری و سهراب محمدی (دو تارنواز خراسانی) به ایفای نقش‌های خود پرداختند.
قله‌نشینی تئاتر عروسکی «آهو یاهو» به روایت بهروز غریب‌پور در نمایش رضوی
گروه تئاتر عروسکی آران از شناخته‌شده‌ترین شناسنامه‌های فرهنگی هنر تئاتر کشورمان است که در دو بُعد ملی و بین‌المللی نه‌تنها جوایز مختلف و متعددی را به خود اختصاص داده که به یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های شناسایی هنر نمایش عروسکی ایرانی بدل شده است.
بهروز غریب‌پور به‌عنوان سرپرست این گروه در مقام نمایشنامه‌نویس و کارگردان تا به امروز قریب به ۱۰ اپرای عروسکی ماننده اپرای عروسکی لیلی‌ومجنون؛ عاشورا؛ عشق؛ مولوی؛ حافظ؛ رستم و سهراب؛ خواجوی کرمانی؛ مکبث؛ سعدی؛ همای همایون را تولید و اجرا کرده است.
اما در میان آثار عروسکی او نمایش «آهو یاهو» یکی از گران‌مایه‌ترین آثار در حوزه هنر عروسکی با محوریت تئاتر رضوی است. نمایشی است که بهروز غریب‌پور آن را با تکنیک هنر نمایش سایه در سال ۱۳۸۵ در مقام نویسنده و کارگردان برای جشنواره تئاتر رضوی آماده و اجرا کرد.
«آهو یاهو» با استفاده از داستانی عامیانه به وصف معجزات و کرامات امام رضا(ع) می‌پردازد. قصه این نمایش درباره یک مادر و سپر بلا شدن او برای فرزندش است که از جنبه معنوی بسیار غنی برخوردار است. دلیل عمده جذابیت این اثر مدلول این مهم است که نفس خیرخواهی و حمایت از ستمدیدگان در این اثر نمایشی به عنوان تم اصلی داستان بسیار برجسته شده است.
«در چشمان خیس اسماعیل»؛ وقتی پدر نداری اما امام داری!
دیگر اثر تئاتری در گونه هنر نمایش رضوی که با وجود اجرای بسیار محدود و تنها طی یک دوره و تنها یک ماه در سال ۱۳۹۴ توانست همراهی و همدلی جامعه منتقدان، کارشناسان و عموم مخاطبان را با خود به‌همراه داشته باشد و طی یک دهه اخیر در مناسبت‌هایی چون میلاد و یا شهادت حضرت امام رضا(ع) در زمره آثاری باشد که با پیشوند «کاش دوبار اجرا می‌شد» در کلام منتقدان و مخاطبان از آن یاد می‌شود؛ نمایش «در چشمان خیس اسماعیل» به کارگردانی شیوا خسرومهر از بازیگران شناخته‌شده عرصه تئاتر و سینمای کشورمان است.
داستان نمایش در دهه ۳۰ و در یک روستا رخ می‌دهد. پسر سربازی به نام اسماعیل که سربازی‌اش رو به اتمام است به دلیل رفتار خوبی که دارد از طرف فرمانده‌اش تشویقی می‌گیرد، به این ترتیب که ۲ بلیت سفر به مشهد مقدس به او داده می‌شود و او باید با یک همراه مرد به این سفر زیارتی برود.
از آنجا که او پدر و برادری ندارد از کدخدای روستا می‌خواهد که در این سفر او را همراهی کند؛ اما وی با ترفندی همراه با نوکرش، اسماعیل را فریب داده و خودشان به تنهایی راهی مشهد می‌شوند. پس از آن اتفاقاتی برای اسماعیل و اهالی روستا رخ می‌دهد.
«و هزار سال و یک روز»؛ باغ سخن‌گو از شهادت امام رضا(ع)
هنرمندان شاغل در استان‌های کشورمان نیز در حوزه تولیدات تئاتر رضوی همواره در خط مقدم تولید و اجرای آثار این‌گونه نمایشی بودند.
هرچند شاید شکل جریان‌سازی و یا به‌خاطر سپردن آثار این هنرمندان به‌سبب کمبود زیرساخت‌ها؛ فقر متون نمایشی مناسب و دور بودن از پایتخت مانند آثاری که در تهران تولید شده کمتر به چشم آمده است؛ اما با این‌وجود نیز میان آثار هنرمندان این عرصه می‌توان به نمایش‌های درخشانی اشاره کرد که از جمله آن‌ها نمایش «و هزار سال و یک روز» به نویسندگی و کارگردانی عباس کریمی از هنرمندان شناخته‌شده شهرستان بجنورد اشاره داشت که در سال ۱۳۹۵ در سی‌وپنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به صحنه رفته است.
کریمی پیش از این درباره داستان و روند نگارش نمایشنامه «و هزار سال و یک روز» گفته بود: این نمایش بر اساس واقعه شهادت امام رضا(ع) تهیه و تدوین شده است؛ البته من به این اتفاق نپرداختم و آنچه برای من جالب بود و فضای درام را جذاب‌تر می‌کرد وجود باغی است که امام در آنجا مدفون است و نکته جالب‌تر اینکه هارون الرشید هم در همان باغ دفن شده است؛ و در نهایت باید بگویم «و هزار سال و یک روز» نمایشی درباره همین باغ و باغبانی است که آن را اداره می‌کند.
بخش دوم و پایانی
گزارش از امین خرمی
انتهای پیام
