Allah insana özgürlük bahşetti mi yoksa onu mecbur mu kıldı?

Her insanın hayatında defalarca sözleri ve davranışlarından pişmanlık duyduğu olmuştur ve bu da onun özgür olduğunun delilidir. Öyle ki kendi kendine "keşke yapmasaydım" diyebiliyor.

İnsan özgürlüğe meyillidir, sınırlandırılırsa ve bir odada esir ve tutsak olursa, zorluk ve perişanlık içinde olacaktır. O halde bazılarının "İnsan bu dünyada özgür değil ve Allah'ın onun için önceden belirlediği işleri yapmaya mecburdur" sözleri insanın zatıyla ve ruhunun eğilimiyle çelişkilidir.

Allah'ın dünyanın ve tüm varlıkların yaratıcısı olduğuna inanan insanların, en büyük sorunu, "insan yaratıldıktan sonra yaptığı işlerde ve aldığı kararlarda özgür mü yada Allah'ın onun için önceden kararlaştırdığı işleri yapmaya mı mecburdur" konusudur.

Bu konuda düşünürler ve bilginler arasında çeşitli görüşler vardır, bu görüşlerin bir bölümünde insanın özgür olduğu, öyle ki kendi iradesi ile karar aldığı ve yapacağı işleri kendi istediği gibi ilerletebildiği görüşüne işaret edilmektedir.

Muhsin Kıraati bu konuda Allah-u Teala'nın insanı özgür yarattığı ve ona yapacağı işleri seçme iradesi verdiğine inanmaktadır.

İnsanın özgür olduğu konusunda çok fazla delil vardır ki onların bazılarına değineceğiz:

Birinci olarak insan kendi işlerinde bazı zamanlar tereddüte düşebiliyor, acaba bu işi yapmalı mı yapmamalı mı? Bu tereddütün kendisi insanın özgür olduğunun delilidir, ki o işi ister yapar ister yapmaz. Bazen de insanlar birbirlerinin yaptığı işleri eleştirebiliyorlar. Eleştiri de o işi yapan insanın yapmamakta özgür olduğuna bir delildir.

Her insanın hayatında defalarca sözleri ve davranışlarından pişmanlık duyduğu olmuştur ve bu da onun özgür olduğunun delilidir. Öyle ki kendi kendine "keşke yapmasaydım" diyebiliyor.

Tüm insanlar kendi çocuklarını terbiye ediyorlar veya öğretmene ve eğitimciye emanet ediyorlar ve bu da çocuğun yanlış yola sapmayıp doğru yolda yürüyebileceğinin delildir. Öyleyse tereddüt, eleştiri, pişmanlık ve terbiyenin varlığı insanın özgür olduğunun delilidir.

Özgürlük tüm insanların hatta hayvanların bile arzusudur. Siz eğer bir kediyi kafese koyarsanız ve her çeşit yemeği de onun için kafese bıraksanız bile yine de mutsuz olacaktır ve sokakta olup özgürce en sade yemekleri yemeyi kafeste olmaya tercih edecektir. Eğer cennette de özgürlük olmazsa mü'minler eziyet çekerler, zira mü'minler cennete girdikleri zaman Allah-u Tealaya cennetteki özgürlükten dolayı teşekkür edecekler: "Hamdolsun Allah'a cennette dilediğimiz yerde konaklayabiliriz."(Zümer/74)

Bütün bunlarla birlikte insan Allah'ın kulu ve yarattığıdır ve mutlaka O'nun emirlerine uymalıdır. Eğer özgürlüğün sınırı olmazsa ve insan kendi iradesini kişisel isteklerine veya başkalarının isteklerine verecek olursa onu yanlış yola iletirler. Sonuç olarak özgürlük, Allah'ın emirleri ve akıl çerçevesi içinde olmalı ki başkalarının özgürlüğünün yok olmasına sebep olmasın.