تعریف دقیقی از معماری اسلامی در کشور وجود ندارد

عباس ظاهری، رئیس شورای شهر قزوین در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از قزوین، با گلایه از عدم الگوی مناسبی از معماری اسلامی در شهری امروز جهان اسلام، اظهار کرد: معماری اسلامی باید دربرگیرنده تمامی مفاهیم مدرن باشد.
وی با بیان اینکه دین اسلام به اندازه کافی جامع و به‌روز است، افزود: نیازی به تلفیق معماری مدرن و معماری اسلامی نیست بلکه معماری اسلامی خود دربرگیرنده تمام مفاهیم مدرن است و می‌توان در شهرسازی اسلامی به آن تکیه کرد.
ظاهری با بیان اینکه عوامل مختلفی در تربیت انسان و جامعه تأثیرگذار است، ادامه داد: این عوامل می‌تواند در هدایت انسان و جامعه به سمت ارزش‌ها و یا انحراف به سمت ضدارزش‌ها نقش مهمی ایفا کند.
رئیس شورای شهر قزوین یکی از این عوامل را عامل محیطی دانست و عنوان کرد: محیطی  که انسان در آن ساکن است می‌تواند سرشار از المان‌ها و نمادهای گوناگون باشد که هر یک از آنها بیانگر هویت و فرهنگ خاصی است.
وی تصریح کرد: هر یک از نمادهای به کار گرفته شده در سطح شهر بر اساس ماهیت و هویتی که دارد، می‌تواند به نوبه خود روی شهروندان تأثیرگذار باشد و به‌عنوان نمونه نمادی که بیانگر تعهد و ایجاد مسئولیت است، قطع یقین اثرات مثبتی در این زمینه به شهروندان القا می‌کند.
ظاهری با بیان اینکه استفاده از المان‌ها و نمادها در هر جامعه‌ای باید بر اساس مطالعات دقیق و نیازسنجی صورت گیرد، بیان کرد:  نمادهای به کار رفته در هر جامعه باید با فرهنگ و شرایط ساکنان آن جامعه مطابقت داشته باشد.
وی ادامه داد: ممکن است یک نماد واحد در یک جامعه همخوانی بیشتر داشته و اثرگذاری 70 درصدی داشته باشد، اما همان نماد در جامعه دیگری حداکثر 30 درصد مؤثر واقع شود.
عضو شورای شهر قزوین تأکید کرد: در واقع می‌توان گفت میزان تأثیرگذاری هر نماد در جوامع مختلف بستگی به تعریفی دارد که مردم آن جامعه از نماد مورد نظر دارند و نمی‌توان مدعی شد که تأثیرگذاری نمادها با افزایش تعداد آن نسبت مستقیم دارد.
وی با اشاره به نقش پیوست فرهنگی در فضای شهر بیان کرد: برای افزایش اثربخشی نمادها و المان‌هایی که در سطح شهر اجرا می‌شود، پس از بررسی لازم باید پیوست فرهنگی برای آنها در نظر گرفته شود که ابعاد مختلف فرهنگی و اجتماعی در آن پیوست لحاظ شده باشد.
نخستین ویژگی شهر اسلامی، سیما و ظاهر شهر است

ظاهری گفت: با توجه به اینکه در زمان ورود به هر شهری نخستین چیزی که جلب توجه می‌کند، ظاهر شهر است می‌توان گفت؛ نخستین ویژگی یک شهر اسلامی ویژگی ظاهری آن است که بیشتر از بقیه موارد ظهور پیدا کرده و در معرض دید عموم قرار دارد.
وی تأکید کرد: رهبر معظم انقلاب نیز در این خصوص تأثیرگذاری معماری و نمای ساخت و سازها تأکید کرده‌اند که این ساخت و سازها باید به گونه‌ای ساخته شود که تحقق سبک زندگی اسلامی راحت‌تر امکان‌پذیر باشد.
ظاهری با بیان اینکه اگر در وهله نخست ظاهر یک شهر بر اساس معیارها و معماری اسلامی ساخته شود، در نخستین برخورد نمونه‌ یک شهر اسلامی را القاء می‌کند، اظهار کرد: به عنوان نمونه در معماری گذشته به‌ویژه در شهر قزوین در قسمت‌های جنوب شهر قزوین تعدد مساجد و حسینیه‌ها و دسترسی آسان ساکنان به این اماکن را شاهد هستیم.
وی با بیان اینکه نگاه به این موارد نشان می‌دهد وجود مساجد که یکی از نمادهای معماری اسلامی است و در گذشته بیشتر مورد توجه قرار می‌گرفته است، افزود: ویژگی مهم دیگر، نحوه برخورد و رفتار مردم در یک شهر اسلامی است که در الگو بودن یک شهر به عنوان شهر اسلامی نقش بسیاری دارد.
عضو شورای شهر قزوین با بیان اینکه در یک شهر اسلامی رفتار و برخورد شهروندان با یکدیگر بر اساس آموزه‌های دینی و منطبق بر منطق است، گفت: سیمای یک شهر اسلامی باید با آثاری از تاریخ اسلام و منظرش نیز با تعاریفی که مردم با آن سیما، اسلام و شهر اسلامی را می‌شناسند، تطابق داشته باشد.
وی گفت: گر چه در سال‌های اخیر به‌ویژه در سال جاری با برگزاری اجلاس سران کشورهای مسلمان در قزوین در راستای احیای معماری اسلامی در شهرهای اسلامی جهان گام مثبتی برداشته شده، اما تاکنون تعریف دقیق و واضحی از معماری اسلامی ارائه نشده است.
رئیس شورای شهر قزوین تصریح کرد: اعضای شورای اسلامی شهر قزوین بر استفاده هر چه بیشتر از نمادها و معماری اسلامی تأکید دارند، اما با توجه به اینکه در این زمینه اختیار تام نداشته و دخالتی در طراحی و تدوین طرح ندارند، آن گونه که تمایل دارند قادر به اظهار نظر در این زمینه نیستند.
وی با اشاره به نقش شورای اسلامی شهر قزوین در تطبیق سیمای این شهر با معماری اسلامی ادامه داد: با توجه به اینکه اخیراً تصویب اولیه طرح تفصیلی به شورای شهر واگذار شده این شرایط برای شورا فراهم شده که طرح تفصیلی را به گونه‌ای تصویب کند که تأثیر خاص خود را در جایگاه اسلامی، معماری اسلامی و مواردی از این قبیل داشته باشد.
ظاهری یادآور شد: اگر به عمق اسلام پی ببریم، در می‌یابیم که دیدگاه اسلام دیدگاهی مدرن و به‌روز است و نمی‌توانیم تفاوتی بین دیدگاه اسلامی و دیدگاه مدرن قائل شویم، زیرا نگاه اسلام در تمام ابعاد همراه با کیفیت و معنای خاصی است که انسان را به سمت پیشرفت روزافزون سوق می‌دهد.
وی گفت: وقتی در روایات اسلامی بیان شده که هر کس که دو روز از زندگیش با هم مساوی باشد، مغبون است؛ نشان‌دهنده مدرن بودن و به‌روز بودن دیدگاه اسلام است.

معماری اسلامی نیاز به تلفیق ندارد

عضو شورای اسلامی شهر قزوین در ادامه اظهار کرد: با بررسی و مطالعه دقیق در زمینه معماری اسلامی به این نتیجه می‌رسیم که معماری اسلامی نیاز به تلفیق ندارد، منتهی از آنجا که اسلام تأکید کرده که علم را در هر شرایطی بیاموزید، اگر شاهد کسب تجربه‌ای جدید از کشور و جامعه دیگری بودیم سعی کنیم از تجربیات آن بهره‌مند شویم.
وی افزود: این امر را تلفیق معماری اسلامی با معماری مدرن نمی‌دانم، بلکه معتقدم علمی است که باید از علم روز که توسط انسان‌ها کسب می‌شود، بهره‌مند شد منتهی معماری اسلامی را باید توسط معماری مدرن بروز و ظهور داد.
ظاهری اظهار کرد: معماران و طراحان شهری باید تلاش کنند تا در زمینه معماری اسلامی بیشتر مطالعه کرده و از تجربیات گذشتگان در این زمینه بهره‌مند شوند.
وی ادامه داد: قطع یقین کسی که برای نخستین‌بار بحث معماری اسلامی را مطرح کرده و نمادهایی را برای آن در نظر گرفته احساس کرده که این نمادها با الگوهای اسلامی همخوانی دارد، بنابراین طراحان و مهندسان امروز باید از آن بهره‌مند شوند.
رئیس شورای اسلامی با اشاره به ضرورت برگزاری همایش‌های معماری شهر اسلامی، گفت: در این شرایط که استفاده از الگوهای اسلامی در معماری شهرها مدنظر است، همان گونه که المان‌ها می‌تواند تأثیرگذار باشد برگزاری همایش نیز مؤثر است؛ حاصل تمام اقداماتی که در یک شهر برای رسیدن به شهر اسلامی محقق می‌شود، اخلاق اسلامی است.
وی بیان کرد: پیامبر اکرم(ص) هدف از بعثت خود را مکارم اخلاق معرفی می‌کند و می‌فرماید: فلسفه بعثت من این است که مکارم اخلاق را به اتمام برسانم.

هدف نهایی در شهر اسلامی نیز پیاده کردن اخلاق اسلامی در آن شهر است

ظاهری تأکید کرد: هدف نهایی در شهر اسلامی نیز پیاده کردن اخلاق اسلامی در آن شهر است، بنابراین اگر اخلاق اسلامی با تمام ابعادی که وجود دارد در یک شهر حاکم باشد، اجرای بسیاری از پروژه‌ها و طرح‌ها در آن شهر آسان‌تر محقق می‌شود.
وی در پایان یادآور شد: وجود اخلاق اسلامی موجب می‌شود تا تمام طرح‌هایی که در یک شهر اسلامی به مرحله اجرا در می‌آید، روح معنوی پیدا کند.