استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد:
استخاره؛ موهبتی که آن را نابجا هزینه کرده‌ایم/ اصلاح جایگاه استخاره در افکار عمومی
گروه حوزه‌های علمیه: استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه باید جایگاه استخاره در افکار عمومی اصلاح شود، تأکید کرد: استخاره همانند تعبیر خواب موهبتی است که آن را نابجا هزینه کرده‌ایم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهادی صالحی، محقق و مدرسه حوزه امشب، 12 بهمن ماه در نشست علمی «جایگاه استخاره در دین و تشخیص حجت خدا» که در ساختمان انجمنهای علمی حوزه برگزار شد، گفت: بحث استخاره همانند تعبیر خواب است که قرآن به عنوان یک موهبت از آن یاد کرده است.
وی افزود: قرآن کریم تعبیر خواب را به حضرت یوسف آموخت و در سوره یوسف به تصریح به این مسئله اشاره شده است در حالی که تصور ما این است که وقتی خوابی دیدیم آن را از طریق اینترنت یا روش‌های غیرشایسته تعبیر کنیم.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه مردم باید جایگاه استخاره را بدانند و این جایگاه در نزد آنان اصلاح شود، تصریح کرد: استخاره در لغت طلب خیر کردن و بهترین حالت در هر امری و در اصطلاح، واگذاری امور به عنایت الهی است.
استخاره در واجبات و محرمات جایی ندارد
وی در مورد جواز استخاره با بیان اینکه شیخ مفید و سیدمرتضی، در این مورد عبارات متفاوتی دارند، بیان کرد: از جمله اینکه فرموده‌اند که استخاره در موردی که نهی و یا امر شده جایز نیست یعنی حرام و واجب جایی برای استخاره ندارد.
صالحی گفت: استخاره در اموری که رجحان ندارد، جایز است یعنی نمی‌دانیم حکم این کار چیست ولی اگر حکم شرعی مسئله‌ای را می‌دانیم که مثلا واجب است یا حرام، در اینجا استخاره وجود ندارد ولی در مستحبات و مکروهات ممکن است شرایطی برای آن ایجاد شود.
وی با بیان اینکه در سیره بزرگان دینی هم استخاره وجود داشته اما شبیه آنچه امروز در جامعه رواج دارد، نبوده است؛ افزود: بزرگان ما آن‌قدر توجه دارند که همه چیز باید با عنایت الهی باشد تا خیر در آن جاری شود اما متاسفانه در جامعه ما خیلی چیزها فراموش شده است و باید در منابر این مباحث توسط مبلغان توضیح داده شود.
صالحی ادامه داد: به عنوان مثال در روایات سفارش زیادی شده که قبل از استخاره، نماز بخوانید و با دیگران مشورت کنید ولی الان چقدر نماز استخاره خوانده می‌شود و چه تعداد از طلاب حتی آن را بلد هستند.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به برخی سوء استفاده‌ها از استخاره تصریح کرد: فرد عربی در یکی از کشورهای عربی وجود داشته که شاید در روز بیش از صد استخاره بگیرد و این سؤال مطرح است که چگونه به این شهرت رسیده و این‌قدر مشتری دارد.
صالحی با اشاره به جایگاه یکی از علمای ملایری در بحث استخاره افزود: ایشان فرمودند که استخاره من از ناحیه معصوم به من داده شده اما نمی‌دانم از ناحیه کدام معصوم است و حتی آیت‌الله بروجردی از ایشان استخاره می‌گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه اصل استخاره یک موهبت است عنوان کرد: ولی ما متاسفانه آن را نابجا هزینه می‌کنیم؛ در حالی که برخی بزرگان استخاره را با توضیح جزئیات برای برخی افراد می‌گرفتند و توضیح می‌دادند.
این محقق با بیان اینکه روایات استخاره با قرآن ضعیف است، عنوان کرد: آیت‌الله‌العظمی شبیری‌زنجانی که بر همه روایات تسلط دارند هم با قرآن استخاره نمی‌گیرند زیرا معتقدند استخاره با قرآن مسئولیت دشواری دارد و ممکن است در فهم برخی از آیات دچار اشتباه شویم ولی با تسبیح استخاره می‌گیرند.
استاد حوزه و دانشگاه همچنین در بخش دیگری از سخنانش به مدعی مشهور یمانی پرداخت و گفت: احمدالحسن، مدعی یمانی یاری به نام عبدالله‌هاشم دارد که این فرد کلیپ‌های زیادی برای تبلیغ در مورد او درست کرده که در کشور ما نیز رواج دارد و از جمله در بحث استخاره است؛ وی می‌گوید برای تشخیص امر امام، احمدالحسن باید استخاره کنیم که آیا او حجت خدا هست و یا نه و با همین بحث استخاره افراد زیادی را خام کرده و فریب داده است.
وی افزود: این مدعی چند مورد شاهد از روایات برای استخاره آورده است که یکی از تمسکات وی به روایتی از معصوم است که تمسک به عمومات است؛ یعنی وی استخاره کلی را به استخاره با قرآن مرتبط کرده است.
صالحی با اشاره به سوء استفاده این افراد از روایات استخاره ادامه داد: این مدعی دلیل دیگری نیز آورده و گفته است که امام علی(ع) به فرزندش گفته استخاره زیاد بگیر و از پیامبر منقول است اگر خواستی با کتاب خدا استخاره کنی، سوره اخلاص را سه بار بخوان و بعد استخاره کن همچنین از صفوان جمال روایت شده که امامت امام رضا(ع) را با استخاره گرفته است؛ در واقع این افراد طلب خیرکردن در روایات را حمل بر استخاره با قرآن کرده‌اند.
استخاره و مدعیان یمانی
صالحی یادآور شد: احمدالحسن و انصارش در کتب متعددی بحث استخاره را مطرح کرده‌اند از جمله در کتاب «رسالتی آشکار» آورده است، اکثر کسانی که به احمدالحسن ایمان آورده‌اند با قرآن استخاره گرفته و به حجت بودن او پی برده‌اند البته وی تلویحا اعتراف کرده که ما دلیلی برای استخاره نداریم زیرا از امور غیبی است و وقتی با قرآن مشورت می‌کنیم امکان ندارد خداوند فردی را گمراه کند.
وی افزود: در کتاب خلاصه دعوت یمانی، نیز همین مطالب مجددا و با اشکال دیگری ذکر شده است. نویسنده به روایاتی تمسک کرده از جمله روایتی از امام صادق(ع) در مورد یکی از اصحاب امام که از ایشان استخاره یاد گرفتم همان طور که سوره‌های قرآن را فراگرفتم.
این محقق در پاسخ به این مغالطات گفت: وی در درجه اول به روایات و به عمومات و رجحان استخاره استناد کرده است که در جواب عمومات باید بگوییم اگر استخاره در هر امری جایز است در این صورت این تمسک باعث تعطیلی احکام می‌شود؛ مثلا در باب قضا، تقلید و ... به جای تحقیق و ارایه ادله و ... باید استخاره بگیریم و به طور کلی در این صورت باب مسایل شرعی تماما بسته می‌شود.
صالحی با بیان اینکه در روایات نیز استخاره به معنای طلب خیر است نه به معنای استخاره با قرآن ولی بین مردم این مسئله اشتباه جا افتاده است، بیان کرد: در روایات متعدد داریم که در مورد استخاره بحث شده اما در بیشتر آنان استخاره با قرآن نیست بلکه طلب خیرکردن است از جمله از امام علی(ع) نقل شده که امام دو رکعت نماز می‌خواند و می‌فرمود صد بار از خدا طلب خیر می‌کنم.
وی با اشاره به استناد مدعی یمانی به روایتی از صفوان جمال افزود: این روایت در غیبت شیخ طوسی آمده و از صفوان است ولی چیزی که احمدالحسن مدعی است، نمی باشد، وی می‌گوید با استخاره می‌توان حجت خدا را شناخت اما شیخ طوسی این روایت را برای رد واقفیه آورده و می‌گوید این به هیچ وجه درست نیست زیرا واقفیه می‌گفتند برای اثبات امامت امام رضا(ع) هیچ دلیلی جز استخاره نداریم.
صالحی با بیان اینکه یک روایت وجود ندارد که یکی از صحابه پیامبر(ص) نزد ایشان برای استخاره رفته باشد، تاکید کرد: این ادعاها مسئله مضحکی است.
وی افزود: متاسفانه این مباحث نادرست در مورد استخاره در جامعه خیلی توسعه یافته و باعث سوء استفاده شده است و به لحاظ فرهنگی طوری شده که مراجعات بسیار زیاد است در حالی که خیلی از افراد، حتی مراد از استخاره را هم نمی‌دانند و میان تفأل به قرآن که نهی شده با استخاره خلط کرده‌اند.
استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: طلب خیر برای ما در همه چیز بوده و بحث گسترده‌ای است لذا فرموده‌اند همه امور را با بسم‌الله شروع کنید و خوب است برای افتتاح هر چیزی و شروع هر کاری طلب خیر کنیم.
همچنین در این نشست علمی علاوه بر حجت‌الاسلام سیدهادی صالحی، حجت‌الاسلام و المسلمین حسین حجامی، دبیر علمی این جلسه به ارایه نظرات خود پرداخت.
حاضران این جلسه در پایان به طرح سؤالات خود پرداختند و ارایه‌دهنده بحث به آنان پاسخ داد.
وی در پاسخ به سؤالی در مورد فرهنگ عمومی جامعه در گرایش به استخاره تاکید کرد: همان طور که گفتم استخاره یک موهبت است و مورد تأیید بزرگان است ولی در اکثر روایات، استخاره به مفهوم طلب خیر کردن است ولی افرادی مانند مدعی یمانی طلب خیر در این روایات را به مفهوم استخاره با قرآن گرفته است.
وی با بیان اینکه عالمان و بزرگان در گذشته و حال حاضر استخاره می‌گیرند و بیشتر هم با تسبیح این کار را انجام می‌دهند، عنوان کرد: باید فرهنگ مردم در زمینه کاربرد و کارآیی استخاره اصلاح شود و وضعی که الان شاهد هستیم، وضع خوبی نیست.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسین حجامی، دبیر علمی این همایش نیز در سخنانی با بیان اینکه باید میان مباحث علمی و آنچه در جامعه وجود دارد؛ فرق قائل شویم، اظهار کرد: الان در جامعه استخاره رواج زیادی دارد که البته در برخی کتب نیز بحث استخاره و شرایط آن مطرح شده و همین مسئله هم به رواج آن کمک کرده است.
وی افزود: البته بحث استخاره در روایات همان طور که گفته شده کلیت موضوع طلب خیر کردن از خداوند است که می‌توان در هر کاری بزرگ و کوچک روزانه‌ای هم آن را داشته باشیم و این مقوله با آنچه که از مفهوم استخاره در جامعه وجود دارد تفاوت زیادی دارد.
یادآور می‌شود، این نشست علمی به همت انجمن علمی مهدویت حوزه علمیه برگزار شد.
