یادداشت وارده
نگاهی به جایگاه ادبی علامه حسن‌زاده آملی
استاد حسن‌زاده آملی که عمر پرفروغش در سوم مهرماه سال جاری غروب کرد، ادیبی برجسته و سراینده‌ای سترگ در ادب پارسی بوده که در ادبیات عربی نیز قدرت بالایی داشته و از ادیبان ارجمند ادبیات معاصر، به ویژه ادبیات عرفانی محسوب می‌شود.
محمدجواد گودینی، نویسنده، پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه، در یادداشتی که در اختیار ایکنا قرار داده به بررسی جایگاه ادبی آیت‌الله حسن‌زاده آملی پرداخته که متن یادداشت را در ادامه می‌خوانید.
سخن گفتن پیرامون دانشمندی ارجمند و حکیمی فرزانه که عمری را در طلب دانش و نشر و توسعه آن سپری کرده و در دوران حیات پربرکت خویش آثار علمی متنوعی تدوین و به جهان دانش تقدیم نموده، کاری به غایت دشوار است.
مرحوم آیت‌الله حسن‌زاده آملی حکیم، ادیب، فیلسوف و عارفی بزرگ و نامور در تاریخ علم و ادب معاصر سرزمین ایران بوده که به سال ۱۳۰۷ خورشیدی دیده به جهان گشود. او که در یادگیری علوم تشنگی بی‌پایانی داشت، در شهرهای آمل، تهران و قم به فراگیری علم و دانش مشغول گردید و از اساتید بنام و برجسته‌ای همچون مرحوم شعرانی، مرحوم الهی قمشه‌ای، مرحوم ابوالحسن رفیعی قزوینی، مرحوم علامه طباطبایی و ... بهره برد و با علاقه‌ای وافر و انگیزه‌ای بی‌مانند در چندین رشته علمی همانند ادبیات، فقه، حدیث، ریاضی، پزشکی، هیئت و ریاضی تسلطی کم نظیر یافت و بدین جهت به «علامه ذوالفنون» مشهور شد.
علامه حسن‌زاده، سالیان دراز در حوزه علمیه قم به تدریس علوم دینی اشتغال داشته و آثار ارزشمندی در رشته‌های علمی گوناگون از خویش به یادگار گذارد و عمده تالیفات مرحوم علامه، در زمینه فلسفه و عرفان اسلامی است.
ایشان در شعر و ادبیات نیز ذوقی سرشار داشته و از همان دوران کودکی به آثار ادبی بزرگان ادب پارسی شیفتگی نشان می‌داد و به مطالعه آثار ادبی کلاسیک همانند گلستان و بوستان سعدی، بهارستان عبد الرحمن جامی و دیگر دیوان های شعری و آثار ادبی روی آورد و با علاقه بسیار آن را مطالعه می‌نمود.
یکی از آثار گرانبهای مرحوم حسن‌زاده آملی دیوان اشعار استاد فقید است که حدود پنج هزار بیت دارد و در قالب‌های گوناگونی همچون غزل، رباعی و قصیده سروده شده است که در نوع خود کم نظیر است و از اشعار عرفانی زیبا و پرجاذبه در ادبیات معاصر فارسی محسوب می‌گردد.
بیشتر سروده‌های استاد در قالب غزل و پیرامون عرفان نظری و سیر و سلوک معنوی است و می‌توان آن را در ردیف آثار درخشانی در ادبیات عرفانی همچون منطق الطیر عطار نیشابوری همانند دانست و توصیف نمود. دیوان اشعار علامه حسن‌زاده به سبک شاعران گذشته همچون مولانا، حافظ شیرازی و محمود شبستری سروده شده و درون مایه آن بیشتر خداگرایی، عرفانی و معنوی است.
در کنار دیوان شعر، می‌توان به کتاب ذی‌قیمت «الهی نامه» اشارت جست که مرحوم استاد با ذوقی عرفانی مجموعه‌هایی از مناجات‌های خویش با معبود بی‌همتا را در این اثر ادبی کم‌نظیر گردآورده است.
در بخشی از این اثر ادبی زیبا و جان‌پذیر که با الهی نامه خواجه عبد الله انصاری قابل مقایسه و هماوردی است، استاد حسن‌زاده چنین گفته و با پروردگار خویش مناجات نموده است:
الهی چون تو حاضری چه جویم و چون تو ناظری چه گویم.
الهی ناتوانم و در راهم و گردنه‌های سخت در پیش است و رهزن‌های بسیار در کمین و بار گران بر دوش؛ یا هادی اهدنا الصّراط المستقیم صراط الّذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و لا الضّالین.
الهی همه گویند خدا کو، حسن گوید جز خدا کو.
الهی همه از تو دوا خواهند و حسن از تو درد.
الهی آن خواهم که هیچ نخواهم ...
استاد حسن‌زاده آملی که عمر پرفروغش در سوم مهرماه امسال (۱۴۰۰) غروب کرد، ادیبی برجسته و سراینده‌ای سترگ در ادب پارسی بوده که در ادبیات عربی نیز قدرت بالایی داشته و از ادیبان ارجمند ادبیات معاصر (به ویژه ادبیات عرفانی) محسوب می‌شود که به دلیل جایگاه علمی ژرف و آثار ارزنده‌اش در علوم اسلامی، این جنبه از شخصیت استاد فقید کمتر مورد عنایت قرار گرفته است؛ این در حالی است که استاد حسن‌زاده در شعر و ادبیات تسلطی شگفت‌آور داشته و خود نیز سراینده‌ای توانا بوده که اطلاعات عمیق و گسترده وی از عرفان و حکمت اسلامی و نیز انس فراوانش با قرآن کریم و دیگر متون دینی و اسلامی، در سروده‌ها و آثار ادبی اش کاملا مشهود بوده و از نگاه اهل خبره و ادیبان ژرف نگر دور نمی‌ماند. رحمت خدا بر آن دانشمند بزرگ جهان اسلام و تشیع و ادیب برجسته و شاعر توانای سرزمین ایران و ادب درخشان پارسی.
انتهای پیام مطالب مرتبط
