در فضیلت کم‌گویی و گزیده‌گویی
فرزانگان گذشته بیشتر به سکوت اهمیت می‌دادند، ولی امروز فضای اجتماعی به‌گونه‌ای است که افراد هر چه بیشتر اهل صحبت کردن باشند، ارجحیت بیشتری دارند تا اینکه صحت و اعتبار مطالبی که بیان می‌کنند، چقدر باشد. این هم می‌تواند یکی از دلایلی باشد که نشان دهد چرا افراد پی حرف مفت می‌روند.
به گزارش ایکنا از اصفهان، «در باب حرف مفت» عنوان کتابی به نویسندگی هری فرانکفورت و ترجمه محسن کرمی در انتشارات کرگدن است که نشست این هفته فصل سخن در کتابفروشی اردیبهشت جهاددانشگاهی واحد اصفهان را به خود اختصاص داد. این نشست روز گذشته، 25 بهمن‌ماه برگزار شد و منصوره تاج، عضو اتاق فکر کتاب جهاددانشگاهی واحد اصفهان، روایتگر آموزه‌های کتاب بود.
وی بحث خود را با ارائه مصداق‌هایی از حرف مفت آغاز کرد و گفت: بعضا جملات پراکنده‌ای می‌شنویم یا می‌بینیم مانند اینکه: «همه جا را فساد گرفته»، «کارمندان اداره‌ها که کار نمی‌کنند»، «همه اصفهانی‌ها این خصیصه را دارند»، «دهه نودی‌ها همیشه سرشان در گوشی‌شان است» و...؛ ما به‌عنوان مخاطب، این جملات را می‌شنویم و از کنار آنها رد می‌شویم، حتی ممکن است خودمان نیز این جملات را به‌کار ببریم، ولی این‌ها چیزی جز حرف مفت نیستند و این آموزه‌ای است که از کتاب یاد می‌گیریم. در بعضی از جمع‌ها نیز ممکن است دیده باشید که همه با موضوعی موافق‌اند و یک نفر در آن میان ساز مخالف می‌زند.
وی افزود: این جملات، حرف مفت محسوب می‌شوند، چون دیدگاه گوینده نسبت به جهان هستند. در واقع، گوینده با این سخنان مخاطب را فریب می‌دهد و او را از دانستن واقعیت محروم می‌کند که اگر مخاطب بتواند در این خصوص تحقیق کند و بگوید این‌طور نیست، گوینده دچار چالش می‌شود. ما به سبب رعایت ادب معمولا از کنار این سخنان عبور می‌کنیم و گاهی نیز ممکن است در دام گوینده آنها بیفتیم و با او همراه شویم.
حرف مفت‌زن دغدغه راست گفتن ندارد
این تسهیلگر حوزه کتاب حرف مفت‌زن را شخصی دانست که دغدغه‌ای برای گفتن حرف راست و درست ندارد و ادامه داد: وقتی کسی می‌خواهد دروغ بگوید، واقعیتی را می‌داند، آن را پنهان می‌کند و بیان دیگری از آن واقعیت ارائه می‌دهد، ولی برای حرف مفت‌زن، راست یا دروغ بودن مسائل مهم نیست و بیشتر جلب نظر مخاطب برای او اهمیت دارد. مخاطب در برابر شنیدن یک حرف دروغ اعتراض و مطالبه دلیل می‌کند، ولی ممکن است در برابر حرف مفتی که می‌شنود، چیزی نگوید و این رعایت ادب از جانب مخاطب باعث می‌شود تا گوینده به کار خود ادامه دهد. به قول استاد ملکیان، «من حرف مفت‌زن، حقیقت را به هیچ می‌گیرم» و این جان کلام است. آنچه بیش از همه در موقع یاوه‌گویی برای شخص اهمیت دارد، این است که در امان بماند و این دشمنی بزرگتر برای حقیقت است.
وی در خصوص چرایی حرف مفت زدن گفت: نویسنده در این زمینه دلایلی بیان کرده، از جمله اینکه افراد ممکن است به‌دلیل تنهایی مایل به برقراری ارتباط با دیگران باشند، ولی چون حرفی برای گفتن ندارند، مطالبی سر هم می‌کنند. ما با لایک‌ها و کامنت‌های‌مان در فضای مجازی، به خودمان حق می‌دهیم تا بودن‌مان را با اظهار نظر درباره مسائل گوناگون ابراز کنیم، در صورتی که تخصصی راجع به این مسائل نداریم و نمی‌توانیم برای مطالب خود دلیل بیاوریم. از طرف دیگر، وقتی عزت نفس افراد پایین و مبنای زندگی‌شان حرف دیگران باشد، یک راه برای اینکه خودی نشان دهند، حرف مفت زدن است و این‌گونه می‌توانند جلب نظر کنند.
تاج تصریح کرد: شباهتی که میان حرف مفت و دروغ وجود دارد، این است که هر دو، مخاطب را از دانستن حقیقت محروم می‌کنند. هر چه تعداد حرف‌های ناشی از احساسات و هیجان‌ها در یک جامعه بیشتر شود، توجه به حقیقت کمرنگ می‌شود، چون افراد برحسب جلب توجه و افزایش اعتمادبه‌نفس خود، دیدگاه‌هایشان را بیان می‌کنند. در نتیجه، زندگی در آن جامعه مطلوب نخواهد بود.
در فضیلت سکوت یا صحبت؟
وی با اشاره به این موضوع که جوامع دموکراتیک، اظهار نظر را حق شهروند می‌دانند، این پرسش را مطرح کرد که آیا حق اظهار نظر است که باعث می‌شود افراد بدون دانش درباره موضوعات گوناگون صحبت کنند و اگر این‌طور است، پس تکلیف اخلاق چه می‌شود؟ این مسئله‌ای است که می‌توان راجع به آن فکر کرد. این روزها صحبت از اعتمادبه‌نفس داشتن و دوره‌های آموزشی فن بیان و سخنوری سکه رایج است، انگار هر چه افراد خوش‌صحبت‌تر باشند، انسان‌های بهتری هستند؛ پس جایگاه تفکر در این میان کجاست؟
عضو اتاق فکر کتاب جهاددانشگاهی واحد اصفهان تأکید کرد: در گذشته، بر اهمیت سکوت بسیار تأکید می‌شد و فرزانگان بیشتر به سکوت اهمیت می‌دادند، ولی امروز فضای اجتماعی به‌گونه‌ای است که افراد هر چه بیشتر اهل صحبت کردن باشند، ارجحیت بیشتری دارند تا اینکه صحت و اعتبار مطالبی که بیان می‌کنند، چقدر باشد. این هم می‌تواند یکی از دلایلی باشد که نشان دهد چرا افراد پی حرف مفت می‌روند.
وی ادامه داد: علاوه بر حکمت «کم گوی و گزیده گوی چون در»، حکمت دیگری نیز در گذشته مورد تأکید قرار داشت با عنوان «به من چه؟»، یعنی سؤالی بپرسیم که پاسخش، شرایط ما را قبل و بعد از آن پرسش بهتر کند. بنابراین، هر سؤالی قابل پرسش نیست و اینکه چه سؤالی باید پرسید، چیزی است که تفکر نقادانه آن را به ما یاد می‌دهد.
نشانه حرف مفت
تاج در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان حرف مفت را تشخیص داد، گفت: ممکن است در جمعی، کسی حرفی بزند، ما با آن حرف مخالفت کنیم و او برآشفته شود. پس اینکه آن شخص از مخالفت دیگری عصبانی می‌شود و نمی‌تواند از حرفش دفاع کند، یکی از نشانه‌های حرف مفت است. وقتی کسی حرفی می‌زند و مورد تأیید قرار می‌گیرد، بیشتر جذب کسانی می‌شود که او را تأیید کرده‌اند و اصلا از تأیید شدن لذت می‌برد.
وی به چگونگی مقابله با حرف مفت اشاره و اظهار کرد: راه آن این است که اول از خودمان شروع کنیم، چیزی را که نمی‌دانیم یا از راست و دروغ بودن آن مطمئن نیستیم، به زبان نیاوریم. به گفته نویسنده کتاب، این کار سخت است و شجاعت می‌خواهد، چون ما ترجیح می‌دهیم که آداب معاشرت و ادب را رعایت کنیم و با سکوت خود به حرف مفت زدن دامن می‌زنیم، در حالی که اخلاق حکم می‌کند حداقل از گوینده، مثال مطالبه کنیم و وقتی او مثال می‌آورد، از مشکلی که برایش پیش آمده، بپرسیم و با روش پرسشگری، مسئله او را حل کنیم. اگر در برابر صحبت دیگران گیرنده منفعل و ادامه‌دهنده و تأییدکننده آنها نباشیم، می‌توان گفت گامی برای مقابله با حرف مفت زدن برداشته و این مقابله را از خودمان شروع کرده‌ایم.
محبوبه فرهنگ
انتهای پیام
