حضرت معصومه(س)؛ الگوی ولایت‌پذیری برای نسل جوان
معاون پژوهشی حوزه علمیه خواهران استان قم گفت: دختران که در نقش‌های مختلف خود می‌توانند تربیت‌کننده نسل بشری باشند، باید روحیه مقاومت را تقویت نموده و نهادینه‌سازی کنند همان گونه که فاطمه معصومه(س) با حرکت عظیم خود از مدینه به سمت ایران، در پی ترویج چنین فرهنگی بودند و همه سختی‌ها را در این مسیر تحمل کردند.
در آستانه سالروز وفات حضرت معصومه(س) دختر گرامی هفتمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت قرار داریم؛ در طول تاریخ ادیان، همسران و فرزندانی از انبیاء و ائمه(ع) زیست کرده‌اند که راه انحراف برگزیده‌اند در حالی که در خاندان نبوت و ولایت هم رشد کرده‌اند، فرزند نوح، همسران لوط و نوح و جعفر کذاب نمونه‌های بارز این موضوع است؛ اما شخصیت‌هایی چون حضرت معصومه(س) را هم شاهدیم که چنان درخشیده‌اند که با وجود آن که معصوم به معنای اصطلاحی نبوده‌اند، ولی مفتخر به مقام عصمت شدند و معصومه نام گرفتند. مقبره آن حضرت در قم از حدود سال 201 قمری به مرکزی برای نشر تشیع و تربیت عالمان تراز اول شده است؛ خبرنگار ایکنا برای آشنایی بیشتر با جایگاه والای آن حضرت و تاثیرات ایشان بر شهر قم همچنین فضایل اخلاقی و معنوی این بانوی با فضیلت با طاهره حیاتی؛ معاون پژوهش حوزه علمیه خواهران قم گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید:
ایکنا ـ جایگاه معنوی و شخصیتی حضرت معصومه(س) براساس روایات چگونه است؟
جایگاه برجسته حضرت فاطمه معصومه(س) در نزد اهل بیت(ع) بر محبان خاندان رسالت پوشیده نیست. برجستگی‌های وجودی این بانو از القاب آن حضرت که توسط ائمه اطهار(علیهم‌السلام) ذکر شده، مشهود است. لقب معصومه و کریمه از جمله این القاب است. لقب کریمه اهل بیت(س) از طرف امام صادق(ع) بر ایشان اطلاق شده که در رؤیای صادقه مرحوم آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی هم آمده است. بر اساس رؤیای صادقه‌ای که مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی(ره) از پدر بزرگوارشان مرحوم حاج سیدمحمود مرعشی نقل می‌کردند، قبر شریف حضرت معصومه (س) جلوه‌گاه قبر گمشده مادر بزرگوارش حضرت صدیقه طاهره (س) است. آن مرحوم درصدد بود که به هر وسیله‌ای که ممکن باشد، محل دفن حضرت زهرا(س) را به دست آورد. به این منظور ختم مجربی را آغاز می‌کند و چهل شب آن را ادامه می‌دهد تا در شب چهلم به خدمت حضرت باقر یا حضرت صادق(ع) شرفیاب می‌شود.
امام به ایشان می‌فرمایند: «علیک بکریمه اهل البیت» به دامن کریمه اهل بیت پناه ببرید. عرض می‌کند: بلی من هم این ختم را برای این منظور گرفتم که قبر شریف بی‌بی را دقیقا بدانم و به زیارتش بروم. امام فرمود: منظور من قبر شریف حضرت معصومه(س) در قم است. سپس ادامه داد: برای مصالحی خداوند اراده فرمود که محل دفن حضرت فاطمه (س) همواره مخفی بماند و لذا قبر حضرت معصومه(س) را تجلی‌گاه قبر آن حضرت قرار داده است. بر اساس روایتی که مرحوم سپهر در «ناسخ» از امام رضا (ع)، خواهرشان فاطمه را با لقب معصومه یاد نموده و فرمودند: «من زار المعصومه بقم کمن زارنی» هرکس حضرت معصومه(س) را در قم زیارت کند همانند کسی است که مرا زیارت کرده باشد.
جایگاه معنوی حضرت معصومه(س) تا جایی است که مقام شفاعت را دارند. امام صادق( ع) در ضمن حدیث مشهوری که پیرامون قداست قم به گروهی از اهالی ری بیان کردند، فرمودند: «تقبّضُ فیها امراة هی من ولدی، واسمها فاطمه بنت موسی، تدخل بشفاعتها شیعتنا الجنه بأجمعهم»؛ بانویی از فرزندان من به نام فاطمه دختر موسی، در آنجا رحلت می‌کند که با شفاعت او همه شیعیان ما وارد بهشت می‌شوند.» راوی می‌گوید: من این حدیث را هنگامی از امام صادق(ع) شنیدم که حضرت موسی بن جعفر(ع) هنوز دیده به جهان نگشوده بود. این جایگاه رفیع در متن زیارت نامه حضرت معصومه(س) نیز آمده است، آنجا که درخواست می‌شود: یا فاطمه اشفعی لنا فی الجنه.
ایکنا ـ چه ویژگی‌های در زندگانی ایشان برجسته است که همگان به خصوص دختران می‌توانند از آن الگو بگیرند؟
انسان‌ها، دارای ابعاد مختلف هستند و در انسان‌های برجسته، برخی از ویژگی‌های آنان، اختصاصی است و برخی جنبه عمومی دارد. حضرت معصومه(س) از نظر علمی و اخلاقی، جایگاه والایی در میان فرزندان امام موسی کاظم(ع) دارند. این حقیقت از القاب و توصیفاتی که ائمه اطهار(ع) از ایشان کرده‌اند و ذکر شده هویداست. ویژگی‌های حضرت معصومه(س) در بعد علمی و کنشگری اجتماعی در زمان خودش بی‌نظیر بوده است و این دو شاخصه می‌تواند الگویی مناسب برای دختران و زنان مسلمان در زندگی فردی و اجتماعی باشد.
ایشان در بعد علمی، فعال و پویا بوده و در کنار علم‌آموزی، محافل علمی برگزار می‌کردند. فاطمه معصومه(س) جزء راویان حدیث در زمان خود بوده است و از این رو به «محدثه» معروف شدند. تعبیر «فداها ابوها» از جانب امام کاظم(ع) نسبت به فاطمه معصومه(س)، بعد از ظهور علمی چشمگیر ایشان در پاسخ به سؤالات شیعیان است. دختران جامعه ما نیز می‌توانند با الگوگیری از حضرت معصومه، با علم‌آموزی و حضور پرشور در محافل علمی، علاوه بر گسترش علم، معرفت و شناخت خود، زمینه تحقق مرجعیت علمی بانوان در علوم مختلف را فراهم کنند.
حضرت معصومه(س) علاوه بر توسعه فردی خود در بعد اخلاقی و علمی، با بصیرت سیاسی و اجتماعی، وظیفه خود می‌بیند که به سوی پیشوا و ولی خود، امام رضا(ع) حرکت کند و گام در مسیر دفاع از حریم ولایت و ترویج فرهنگ شیعی بگذارد و سختی‌های این حرکت و کنشگری اجتماعی را به جان بخرد. دختران امروز ما نیز باید به مسائل امت اسلامی و جامعه جهانی آگاه بوده و نسبت به ظلم، بی‌عدالتی، تبعیض و فساد واکنش نشان داده و بی‌تفاوت نباشند.
همین طور که الان در مقابل ظلم انسان‌کشی و کودک‌کشی اسرائیل غاصب در سرزمین فلسطین نباید بی تفاوت بود. دختران که در نقش‌های مختلف خود می‌توانند تربیت‌کننده نسل بشری باشند، باید روحیه مقاومت و ولایت‌پذیری را در خود تقویت کرده و نهادینه‌سازی کنند همان گونه که فاطمه معصومه(س) با حرکت عظیم خود از مدینه به سمت ایران، در پی ترویج چنین فرهنگی بودند و همه سختی‌ها را در این مسیر تحمل کردند.
ایکنا ـ چرا نسل جدید احساس قرابت چندانی با الگوهای معنوی مانند حضرت معصومه (س) ندارد و آیا اساساً با توجه به فاصله تاریخی الگوگیری ممکن است؟
تمایل انسان‌ها به الگوها و همانندسازی با آنان از دوره كودكی آغاز می‌شود و در دوره نوجوانی و جوانی به بالاترين سطح خود می‌رسد. الگوگيری از ديگران در همه ابعاد زندگی، اعم از فردی، اخلاقی، اجتماعی و ... نمود پيدا می‌كند و فاصله تاریخی با شخص الگو، در این فرایند اثرپذیری، نقشی ندارد. تأثیر الگوها در تربيت انسان، اساسی است و يك الگو می‌تواند انديشه‌ها و رفتارهای فرد را دگرگون سازد و هدايت كند. انسان از آن رو که موجود کمال‌طلب است، در جست‌وجوی الگوهای كامل و جامع است و همواره می‌خواهد چنین شخص کاملی را سرمشق زندگی خويش قرار دهد و از رفتار او پيروی كند.
آنچه در اين زمينه، مهم است، انتخاب آگاهانه و عالمانه الگوست؛ يعنی انسان بايد الگويی را در زندگی برگزيند كه پيروی از او سبب تکامل و رستگاری او در دنيا و آخرت باشد. شناخت ناقص از شخصیت‌های برجسته که بعد معنوی زندگی آنها بارزتر است، سبب می‌شود احساس عدم قرابت و عدم توان همانندسازی در انسان شکل گیرد. شناخت صحیح از فاطمه معصومه(س) به عنوان یک دختر عالم، با فضیلت و کنشگر اجتماعی در مسیر اعتلای اندیشه اسلامی، به ویژه برای دختران جوان می‌تواند ایشان را به یک الگوی عینی و دست‌یافتنی تبدیل نماید.
مسئله دیگری که بسیار مهم است، چگونگی معرفی اهل بیت(ع) و خاندان طاهر ایشان به جوانان است. اگر ما نتوانیم آن طور که باید، حضرت معصومه(س) را به نسل جوان بشناسانیم، آنها نیز در الگوگیری دچار مشکل می‌شوند و نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند. این مهم بر عهده مبلغان دینی است تا معرفی صحیح و ملموس از خاندان رسالت داشته باشند.
ایکنا ـ حرکت تاریخی حضرت معصومه(س) از مدینه به مرو نقطه عطفی در تاریخ اسلام و مایه برکات فراوانی شده است علت این حرکت آیا صرفا ملاقات با برادر بوده است یا اهداف دیگری مدنظر ایشان بود؟
حرکت حضرت معصومه(س) از مدینه به سمت ایران، هر چند در ظاهر با هدف رفع دلتنگی و دیدار با برادر شریفشان، حضرت رضا(ع) بوده است اما به یقین چنین حرکتی، آن هم به صورت علنی، همراه با حضور تعداد بالایی از خاندان اهل بیت(ع) و انتخاب مسیر حرکت و... گویای اهداف بلند و مهم بانوی مدینه، حضرت معصومه(س) است. از نظر اینجانب، حرکت حضرت معصومه(س) از مدینه به سمت ایران، مصداقی از جهاد تبیین و در راستای تبیین و ترویج مقام امامت بوده است.
این بانوی با کرامت، در یک اقدام در پوشش رابطه عاطفی میان خواهر و برادر، به نشر و گسترش فرهنگ شیعی و تثبیت مقام امامت و ولایت علی بن موسی الرضا(ع) در طول مسیر سفر خود و کاروانشان پرداخته است. استقبال خاندان اشعریون که بزرگان و عالمان شیعی در شهر قم بوده‌اند از حضرت معصومه(س) و دعوت ایشان به اقامت در شهر قم، گویای به ثمر رسیدن اهداف اصلی سفر حضرت معصومه(س) است.
ایکنا ـ به عنوان پرسش پایانی، وجود مقدس آن حضرت در قم باعث چه تحولاتی در این سرزمین شد؟
استقرار حضرت معصومه(س) در شهر قم که به نقل از پدر بزرگوارشان امام کاظم(ع) فرمودند که قم مرکز شیعیان ما است، سبب تأیید جایگاه شیعیان و تفکرات شیعی شد. بعد از وفات حضرت معصومه(س) نیز از آنجا که مورد اقبال دوستداران و شیعیان اهل بیت(ع) قرار گرفته بود، مرکز و محور انتشار و انتقال تفکر شیعی گردید. این محوریت تا آنجا پیش رفت که تفکر صحیح اسلامی در این شهر تولید شده و در جهان بسط پیدا کرد. تفکر انقلاب اسلامی در همین کانون محوری شکل گرفت و رشد و بالندگی یافت.
وجود حرم مطهر حضرت معصومه(س) به عنوان دومین حرم اهل‌بیت(ع) در ایران، سبب اجتماع اهل فکر و اندیشه در شهر قم شده و حوزه‌های علمیه ثمره این اجتماع حول محور خاندان اهل بیت(ع) است. از سوی دیگر، اجتماع مشتاقان و دوستداران اهل‌بیت(ع) برای زیارت حرم مطهر این بانوی کریمه نیز سبب حضور چشمگیر شیعیان و مسلمانان در این شهر شده است که به یقین فکر انقلابی و علم دینی را با خود به سوغات می‌برند.
همچنین تربیت نسلی از علمای زاهد و برجسته و عارف از جمله برکات حضور ایشان در قم است که سرانجام انقلاب اسلامی ایران هم ثمره مجاهدت و رهبری یکی از این عالمان وارسته، مهذب، عارف و فقیه برجسته یعنی حضرت امام خمینی(ره) بوده است.
گفت‌وگو از علی فرج‌زاده
انتهای پیام
