ناآگاهی؛ مهم‌ترین عامل تقویت جریانات انحرافی

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین محمدرضا نصوری، استاد مرکز تخصصی مهدویت، 16 آبان ماه در نشست علمی «جریان‌شناسی مدعیان دروغین، گونه‌های مدعیان دروغین در تشیع و تسنن» که از سوی مؤسسه بین‌المللی امام رضا(ع) برگزار شد، گفت: در موضوع مهدویت، برخی مدعی همسری، فرزندی و برخی مدعی مهدویت و ملاقات با امام زمان هستند و البته برخی مدعی نیستند ولی به آنان نسبت‌هایی داده شده است که در تاریخ و دوره معاصر این موضوع را شاهدیم. 

وی با بیان اینکه جریاناتی در دو سه دهه اخیر خیلی رواج یافته است که عمدتاً مرتبط با بحث ملاقات است ولی مدعیان همسری و فرزندی هم کم نیستند، افزود: فریب‌دهنده‌ها عمدتاً آقایان و فریب‌خوردگان هم عمدتاً بانوان هستند و در شهرهایی که دیندارتر هستند، این مسائل هم بیشتر دیده می‌شود زیرا زمینه دینی فراهم است کما اینکه پیامبر(ص) چقدر زحمت کشید تا مردم را مؤمن کند ولی مسیلمه کذاب مدعی نبوت شد تا در برابر این مسیر بایستد لذا در هر منطقه‌ای که مؤمنان بیشتر هستند، این ادعاها هم بیشتر است.

نصوری با بیان اینکه فرقه‌هایی همچون عثمانیه، خوارج، نجدانیه، اباضیه از فرق اهل سنت، قدریه، دیوبندی، وهابیت، احمدیه و ... فرقی از فرقه‌های اهل سنت هستند که در طول تاریخ مدعی یکسری عقاید بوده‌اند، افزود: این جریانات با پرچم اسلام به مباحث اعتقادی می‌پردازند و در شیعه هم اینطور است و کیسیانیه، زیدیه، جارودیه، سلیمانیه، اسماعیلیه و انشعابات آن، مانند قرامطه، آقاخانی‌ها، واقفیه، غالیان و ... در دوره غیبت کبری رشد کردند و حتی در دوره معاصر یعنی 50 تا 60 سال قبل هم این فرق وجود داشتند، مثلاً شیخیه که احصایی آن را ایجاد کرد و بعد بابیت و بهائیت و اهل حق و نصیریه و علویون هم در تداوم آن ایجاد شدند و این نشان می‌دهد که یک جریان اصیل دینی مانند مذهب تشیع وجود دارد و در کنار آن جریانات غیراصیل ایجاد می‌شوند. 

عضو هیئت تحریریه نشریه مهدیه موعود(عج) ادامه داد: جعلیاتی که در طول تاریخ بعد از پیامبر تولید شد و اجتهاد در برابر نص، از عوامل مهم تشکیل چنین جریاناتی است و امروز هم برخی جریانات مدعی در این مدل حرکت می‌کنند البته باید نفوذ فرهنگ و افکار بیگانه را هم به آن اضافه کنیم. 

عقل‌گریزی و علم‌گریزی جریانات مدعی مهدویت

نویسنده «کتاب قرآن، مهدی و جوانان»، با بیان اینکه در نگاه کلان این جریانات یکسری ویژگی مشترک و مشخص دارند، اظهار کرد: عقل‌گریزی، علم‌گریزی و اهتمام زیاد به امور احساسی اولین ویژگی آنان است زیرا غلبه احساسات بر عقل نشانه ناپختگی است و فرد احساسی بلافاصله در مسیر غیر خدا قرار می‌گیرد و شخص‌محور می‌شود. ویژگی دیگر آنان، دورکردن مردم از مرجعیت و علما است؛ اهل بیت(ع) خودشان برخی امور را به نخبگان و علما ارجاع می‌دادند ولی در دوره غیبت، جریانات انحرافی، مراجعه مردم به مرجعیت را در برابر خود می‌دیدند لذا تلاش کردند با خرافه‌پرستی و عوام‌زدگی این مسیر را تغییر دهند. 

نویسنده کتاب «قرآن، امام مهدی و زنان» اضافه کرد: ویژگی دیگر این گروه‌ها آن است که به شدت مریدپروری و مرادپروری دارند؛ البته مریدپروری که در راستای خدا باشد، ایرادی ندارد ولی گاهی برخی افراد طوری تشرفات را مطرح می‌کنند که گویی فقط آن‌ها با حضرت مهدی ارتباط دارند و دیگران خیر. برخی هم ذکر به پیروانشان می‌دهند تا آنان را به سمت امام زمان سوق دهند و بگویند با این اذکار ملاقات رخ می‌دهد.

نصوری بیان کرد: استفاده از سخنان چندپهلو و تناقض‌گویی از ویژگی‌ این جریانات است؛ مانند احمدالحسن که مدعی امامت شد و بعد خود را فرزند امام دانست یا محمدعلی شیرازی مدعی نبوت، امامت، ملاقات، مهدویت و ... شد. ویژگی دیگر آنان هم، پیروی از هوای نفس و استفاده از آشفتگی جامعه است؛ الان مدعی در لبنان، مصر و یمن و عراق و ایران داریم که به‌خاطر نابسامانی‌هایی که در این یک دهه در منطقه وجود دارد، دستاویزی برای سوء استفاده آنان شده است؛ در دوره جنگ جهانی هم جریان بابیت رشد کرد.

نومیدی و یأس؛ زمینه‌ای برای جریانات انحرافی

استاد جامعه الزهرا(س) با بیان اینکه نومیدی و یأس و خودباختگی سبب گرایش برخی افراد به این جریانات است، افزود: الان در شیعه، غیبت سبب ایجاد فاصله بین مردم و امام زمان و یأس و نومیدی شده است لذا اگر دعوت به امام نشود و امام را در زندگی حس نکنیم، نومیدی بیشتری ایجاد خواهد شد و زمینه برای فعالیت مدعیان فراهم می‌شود.

نصوری با اشاره به خاستگاه فرق مدعی مهدویت، گفت: اولین خاستگاه این ادعاها عدم نگاه جامع به دین است؛ دین سه ضلع عقاید، احکام و اخلاق را دارد و اگر کسی در یکی یا همه این‌ها نقص داشته باشد، نقص در دین دارد لذا جامعیت دینی خود را از دست می‌دهد و همینجا شروع انحرافات عقیدتی است؛ مثلاً می‌گویند انتظار فرج این است که ما خودمان را بسازیم و کاری به جامعه نداشته باشیم لذا اگر جنگی هم رخ داد، مسئولیتی نداریم. 

وی با بیان اینکه این جریانات عالم‌ستیز و علم‌ستیز هستند، افزود: وقتی بین مردم و علما فاصله ایجاد شد، افراد غیرمتخصص فرصتی برای ابراز وجود خواهند داشت؛ مثلاً محمود عرفانیان سمیعی عده‌ای را در مشهد دور خود جمع می‌کرد و پشت سجاده بدون امام جماعت، نماز می‌خواندند و مدعی بوسیدن دست امام زمان(عج) می‌شدند.

تفسیر انحرافی از قرآن یک مدعی

استاد جامعه الزهرا(س) اضافه کرد: عدم روشنگری مناسب نسبت به مفاهیم قرآن و اهل بیت(ع) هم از دیگر دستاویزهای این جریانات است؛ فردی مانند کاظمینی بروجردی مدعی قرآن‌درمانی بود و اینکه با امام زمان مرتبط است؛ او مدعی بود که من زمان ظهور را می‌دانم و هر وقت بخواهم خدمت ایشان می‌رسم. جالب اینکه برخی تعابیر قرآنی مانند رفیع الدرجات را به درجه نظامیان و نون و القم را به نانوایان و افراد قلم به دست تفسیر می‌کرد.

استاد مرکز تخصصی مهدویت با بیان اینکه امروز اسلام‌هراسی که ایجاد شده باعث پیدایش و تقویت گروه‌های انحرافی شده است و مسلمانان را به جان هم می‌اندازد، تصریح کرد: در عراق جریانات زیادی از این دست داریم که ویژگی عمومی آن‌ها ادعای ارتباط و نیابت و مهدویت است و همگی با علما و فقها مشکل دارند و تکیه آنان بر خواب و سخنان بی دلیل است، همچنین موافق نیروهای آمریکا در عراق و مخالف مراجع هستند و عمدتاً هم در شهرهای شیعه‌نشین مانند کربلا و نجف حضور دارند.

وی با اشاره به راه‌های نفوذ جریانات مدعی و با تأکید بر اینکه دشمن‌شناسی خیلی مهم است، ادامه داد: الان السیسی که رئیس جمهور مصر است، مهره صهیونیست‌ها است و در شرایط بحرانی غزه، هیچ کاری در حمایت از مردم این سرزمین انجام نمی‌دهد یا در افغانستان کسی مانند اشرف غنی که چیزی از قرآن بلد نبود، به مسئولیت رسید. 

نصوری با بیان اینکه یکی دیگر از راه‌های آنان نخبه‌سازی است یعنی افرادی را مطرح می‌کنند و اگر با آنان برخورد شود از منظر حقوق بشر وارد می‌شوند، افزود: همچنین این جریانات، فرهنگ ضد مهدوی و ضد دینی را تقویت می‌کنند و افراد منحرف و مدعی هم ابزار در دست اینان هستند؛ مثلاً حسینعلی نوری بعد از اینکه اسرائیل ایجاد شد از آن حمایت کرد و یا وهابیت از دل اهل سنت گرایشات مختلفی ایجاد کردند تا اتحاد مسلمانان را بشکنند. 

این مهدویت‌پژوه با اشاره به عواملی که باعث بروز و ظهور ادعا می‌شود، ادامه داد: باور به موعود در بین همه ادیان و فرق وجود دارد و در بین مسلمانان هم مهدی لقب مشترک موعود است و روایاتی در این باره داریم از جمله اینکه اگر یک روز از دنیا باقیمانده باشد، خدا آن را آنقدر طولانی می‌کند تا امام زمان بیاید. قرآن هم فرموده است که هر امتی با امام خود محشور می‌شود لذا برخی از این باورها سوء استفاده می‌کنند.

وی با بیان اینکه برخی جامعه را به سمت تطبیق علائم ظهور و .. سوق می‌دهند در حالی که هیچ کسی نمی‌تواند این نوع تطبیقات را ارائه بدهد، تأکید کرد: جریاناتی چون عرفان حلقه هم به نام معنویت، درمانگری و ... وارد این فاز می‌شوند؛ در غرب عرفان‌های سرخپوستی و پائولوکوئیلو و ... هم در زمره چنین گروه‌هایی هستند و برخی با رمالی و فال‌بینی مردم را به این سمت جذب می‌کنند و حتی گاهی با استخاره ممکن است چنین جریاناتی را ایجاد کنند.

نصوری با اشاره به برخی مصداق‌سازی‌ها، گفت: برخی یمانی را احمداسماعیل بصری نامیدند و تأکید کردند هر کسی که با او همکاری نکند، باید کشته شود چون نگاه به سمت تعیین مصداق مهدویت رفته است؛ در منابع شیعه بحث خروج سفیانی مطرح است لذا برخی عبدالله پادشاه اردن را مصداق آن نامیدند و برخی گفتند داعش است ولی اگر اینها درست بود، بعد از 15 ماه باید ظهور رخ می‌داد و این کار آسیب و انحراف و بدعت و زمینه بروز مدعیان است.

چرایی اثرگذاری جریانات انحرافی

وی در مورد چرایی اثرگذاری این جریانات، گفت: مهم‌ترین عامل، کم‌اطلاعی و ناآگاهی و کم‌کاری مربیان و متربیان و عالمان ما است؛ برخی افراد طوری هستند که با اندک کمک مالی به این سمت گرایش دارند؛ برخی هم توهم دارند مانند زنی که مدعی بود، زن امام زمان است و سه بار هم ازدواج کرده بود. 

نصوری بیان کرد: برخی مدل نگاه و تفکر و اندیشه نادرست در تعیین وظیفه برای مردم دارند؛ ما در آیه 200 سوره آل عمران داریم که در انجام فرائض و واجبات صبر داشته باشید یعنی انسان منتظر باید وظیفه فردی خود را انجام دهد ولی وظیفه اجتماعی هم دارد و امام را باید اَمام خود قرار دهد و حس حضور امام را در جامعه و زندگی داشته باشد و رابطوا هم یعنی مراقبت از رابطه با امام از طریق ورع، تقوا و دوری از گناه و ...؛ لذا چنین انتظار فرجی عبادت و عمل و مورد تأیید روایات است.