عرضه قطره‌چکانی سهام شرکت‌ها و آسیب به شیوه تأمین مالی از طریق بورس + صوت

سیدمصطفی صفاری، کارشناس بازار سرمایه و مدیرعامل شرکت سبدگردان سرمایه ایرانیان در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به شیوه تأمین مالی از بورس و جذاب شدن عرضه‌های اولیه با هدف هدایت نقدینگی به این بازار گفت: در تمام دنیا، شرکت‌های بزرگ از بورس تأمین مالی می‌کنند و بنگاه‌ها و شرکت‌های کوچک هم از بانک‌ها تأمین مالی انجام می‌دهند، ولی در ایران عکس آن اتفاق می‌افتد و تمام تسهیلات بانک‌ها به سمت بنگاه‌های بزرگ هدایت شده‌اند و بنگاه‌های کوچک از بورس منابعشان را تأمین می‌کنند و عملاً بورس محلی از اعراب ندارد.

وی افزود: برخی این را مزیت می‌دانند، ولی در اصل مزیت محسوب نمی‌شود بلکه به خاطر اشتباه سیستم بانکی چنین اتفاقی رخ داده و بورس ایران گسترش پیدا نکرده است.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به انواع شیوه‌های تأمین مالی از طریق بورس گفت: در کشور‌های مختلف شرکت‌ها به چند صورت از طریق بورس تأمین مالی انجام می‌دهند؛ یک: تأمین مالی مبتنی بر عرضه اولیه و به شراکت گذاشتن سهام با مردم، دو: افزایش سرمایه شرکت‌ها در سال‌های مختلف بابت طرح‌های توسعه‌ای و شیوه سوم که در دنیا مرسوم است انتشار اوراق قرضه یا همان اوراق گامی است که در ایران همه ما می‌شناسیم.

شیوه مرسوم تأمین مالی در دنیا

صفاری با بیان اینکه سه شیوه مذکور نشان می‌دهد شرکت‌های بزرگ دنیا فقط از طریق بورس تأمین مالی می‌کنند نه از طریق بانک ادامه داد: متأسفانه در ایران ۴۰ درصد منابع بانکی به دو خودروساز اصلی پرداخت شده، درصورتی‌که این‌ها می‌توانند از بورس تأمین مالی کنند. چندین سال است که ایران خودرو و سایپا افزایش سرمایه نداشته‌اند و عملاً طرح‌های توسعه‌ای که انجام داده‌اند از طریق بانک‌ها و پول‌های مشتریانشان بوده و در نتیجه زیانده می‌شوند. از سوی دیگر وقتی تأمین مالی از طریق بورس اتفاق نیفتد مشخص نیست منابع را در کجا هزینه می‌کنند به عبارت هزینه‌کرد‌ها شفاف نیست.

مدیرعامل شرکت سبدگردان سرمایه ایرانیان بیان کرد: همچنین در دنیا دو رویکرد سرمایه‌گذاری وجود دارد که یکی رویکرد بانک‌محورانه است که طبق آن مردم پول‌هایشان را با نرخ بهره ثابت در بانک‌ها سپرده می‌کنند و بانک‌ها براساس قانون و مقررات و حجم سپرده‌هایی که در اختیار دارند، تسهیلات تکلیفی و غیرتکلیفی را پرداخت می‌کنند. رویکرد دوم هم سرمایه‌گذاری بورس‌محور است که رویکرد غالب در دنیا همین شیوه بوده و به همین دلیل ۹۰ درصد آمریکایی‌ها پس‌اندازهایشان را در بازار بورس سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

سیاست‌های دستوری؛ عامل اصلی رشد بورس

صفاری با بیان اینکه در ایران پس‌انداز‌های مردم عمدتاً در بانک سرمایه‌گذاری می‌شوند تا بورس گفت: سیاست‌های دستوری یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در عدم هدایت پس‌انداز‌های مردم به سمت بورس محسوب می‌شود و حتی بانک‌ها از اینکه شاخص منفی شود و سهام رشد نکند استقبال کرده و بدین منظور در قیمت‌ها مداخله می‌کنند.

وی تأکید کرد: تا زمانی‌که رویکرد‌های مبتنی بر تأمین مالی از بانک‌محوری به بورس‌محوری - سرمایه‌محوری - تغییر نکند، نمی‌توان انتظار داشت دولت در تأمین مالی از طریق بورس و هدایت سرمایه‌های مردم به سمت این بازار توفیقاتی را به دست آورد.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به تمایل شرکت‌های بورسی در ایران برای تأمین مالی از طریق وجوه داخلی گفت: واقعیت این است به تازگی قانونی تصویب شده مبنی بر اینکه اگر شرکت‌ها سودشان را افزایش سرمایه دهند و به صورت نقدی توزیع نکنند معاف از مالیات خواهند شد و به همین دلیل تا حدودی شرکت‌ها تمایل پیدا کرده‌اند تأمین مالی را از طریق داخلی یا سود انباشته انجام دهند و این رویکرد خوبی برای بورس محسوب شده و منجر به هدایت سرمایه‌ها به سمت بورس خواهد شد.

عرضه‌های قطره‌چکانی و آسیب به بورس

وی بر ضرورت افزایش تعداد عرضه‌های اولیه تأکید کرد و افزود: بیش از ۵۰۰ شرکت در صف عرضه اولیه به بورس هستند که متأسفانه به صورت قطره‌چکانی سهامشان عرضه می‌شود و لذا وقتی عرضه‌ها قطره‌چکانی باشند و صف هم ایجاد کنند مشکلات تشدید می‌شود. در دنیا چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد و عرضه‌های اولیه مبتنی بر سیستم حراج سهام است.

مدیرعامل شرکت سبدگردان سرمایه ایرانیان اظهار کرد: طبق قانون وقتی شرکتی می‌خواهد در بورس حضور پیدا کند و تأمین مالی از بورس انجام دهد باید حداقل ۴۰ درصد سهامش را به مردم بفروشد، ولی اغلب شرکت‌ها ۱۰ درصد سهامشان را عرضه می‌کنند و آن هم فقط به خاطر برخورداری از معافیت‌های مالیاتی است. مثلاً از شستا به عنوان بزرگترین عرضه اولیه بورس یاد می‌شود که با این حال تمامی آن ۴۰ درصد سهام عرضه نشد.

صفاری به نقش سبدگردان‌ها در تقویت بازار سهام و جذب نقدینگی‌های سرگردان به این بازار اشاره و تأکید کرد: سبدگردان‌ها سرمایه‌ها را مدیریت می‌کنند و از نوسانات کوتاه‌مدت واهمه‌ای ندارند و با جذب نقدینگی و هدایت آن به سمت شرکت‌ها و بنگاه‌ها، سهامداران و شرکت‌ها را با هم منتفع می‌کنند. در ایران سبدگردان‌ها جایگاه واقعی خود را به دست نیاورده‌اند و یا حتی صندوق‌های سرمایه‌گذاری که مدیرانشان سبدگردانی می‌کنند با استقبال مواجه نمی‌شوند. به طور کلی در اکثر مواقع سرمایه‌گذاری در بورس‌های جهانی به صورت غیرمستقیم بوده نه مستقیم. ضروری است در برنامه هفتم توسعه دولت از ابزار سبدگردانی برای تقویت و عمق‌بخشی به بازار بورس نهایت بهره را ببرد.

گفت‌وگو از سعید امینی