ارتقای نرم‌افزار «طنین وحی» در زمینه هوش مصنوعی
مدیر پروژه «طنین وحی» گفت: ارتقای نرم‌افزار این مجموعه در زمینه هوش مصنوعی و ترجمه آن به زبان‌های رایج دنیا در دستور کار پروژه قرار دارد.
مهدی ساغری‌زاده، پژوهشگر مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، دانشجوی دکترای مدیریت رسانه و مدیر پروژه «طنین وحی» است که بابت این پروژه، فروردین سال گذشته در بیست‌وهشتمین آیین تکریم خادمان قرآن با حضور رئیس‌جمهور و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در بخش رسانه‌های قرآنی مورد تقدیر قرار گرفت و خادم ملی قرآن کریم شناخته شد. بر این اساس و به‌منظور آشنایی بیشتر مخاطبان با پروژه «طنین وحی»، خبرنگار ایکنا از اصفهان گفت‌وگویی با وی انجام داده است که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
ایکنا ـ فرآیند تولید نرم‌افزار «طنین وحی» را توضیح دهید.
مجموعه طنین وحی در سال‌های ۸۴ و ۸۵ موفق به ضبط ترجمه گویای قرآن کریم به‌صورت مونولوگ شد؛ اما جنبه‌های هنری این اثر برجسته نبود و جذابیت کافی برای مخاطب ایجاد نمی‌کرد؛ چرا که قرآن به‌مثابه اثری هنری است و تمام مؤلفه‌های هنر روایت، شیوه درست بیان داستان و... در آن لحاظ شده است. حدود یک‌سوم از مطالب قرآن را دیالوگ و گفت‌وگوی دوطرفه تشکیل می‌دهد. در مطالعات بعدی دریافتیم که بیش از نیمی از آیات قرآن قابلیت افکت‌گذاری دارد. بر این اساس تصمیم بر آن شد که ترجمه گویا و مونولوگ عرضه‌شده به نمایشی رادیویی تبدیل شود.
با تأمل در آیات قرآن، حدود ۲۴۰ نقش و کاراکتر شناسایی شد. ابتدا باید ترجمه‌ای دقیق و هنری از آیات الهی آماده می‌شد؛ زیرا پس از بررسی ۸۰ ترجمه از قرآن دریافتیم که این ترجمه‌ها قابلیت هنری و تبدیل به نمایش رادیویی را ندارد. برای این منظور، گروهی مترجم و آشنا به ادبیات زیر نظر استاد قرائتی برای بازنویسی ترجمه نمایشی قرآن تشکیل شد که در مدت چهار سال توانست این ترجمه را آماده کند. سپس استودیوی مجهزی در مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان شکل گرفت و فراخوانی برای جذب صداپیشگان از میان مراکز و مؤسسات هنری، هنرمندان و پیشکسوتان عرصه صدا و نمایش منتشر شد. در ادامه از حدود ۴۰۰ نفر تست صدا گرفته شد، از بین آنها ۱۶۲ نفر انتخاب شدند و مرحله ضبط اثر در آذرماه سال ۱۳۹۱ آغاز شد.
در حدود سه سال، ضبط کار انجام و سپس مرحله تدوین، افکت‌گذاری و آواگذاری شروع شد. توضیح اینکه ما در این مجموعه به استفاده از موسیقی تمایل نداشتیم؛ بنابراین تصمیم به آواگذاری در قسمت‌های گوناگون این ترجمه گرفتیم. در این راستا، حدود هزار قطعه با حجم ۱۲ ساعت آوای کرال متناسب با آیه تولید شد. در سال ۱۳۹۷ مرحله صوت پروژه به اتمام رسید و نرم‌افزار آن تهیه شد؛ اما پس از گذشت پنج سال و با تغییر ساختار کلی تمام نرم‌افزارها، برنامه طنین وحی را نیز مجدداً بازتولید کردیم. اکنون و پس از ۱۷ سال تلاش مستمر، این نرم‌افزار به‌صورت رایگان در کافه بازار قابل دسترسی و دانلود است.
ایکنا ـ نرم‌افزار «طنین وحی» چه قابلیت‌ها و امکاناتی دارد؟
در این نرم‌افزار، ترجمه قرآن به‌صورت صوت و متن قابل دسترسی است. امکان جست‌وجو در متن و ترجمه نیز وجود دارد. تفسیری گویا، روان و فشرده از آیات نیز عرضه شده است. یکی دیگر از بخش‌های جذاب این نرم‌افزار، بخش آثار هنری آن است؛ به این صورت که هر آیه‌ای از قرآن پیوست نگارخانه‌ای دارد که شامل مجموعه‌ای از آثار هنری مرتبط با آن آیه اعم از تابلوهای نقاشی، خوشنویسی، نقاشی‌خط، معماری، کاشی‌کاری، قلم‌زنی و دیگر صنایع دستی است. این نگارخانه همچنان بروزرسانی و تکمیل می‌شود. لازم به توضیح است که هنرمندان مبرز و تأییدشده، خود مستقیماً می‌توانند آثار تولیدی‌شان را در این قسمت از نرم‌افزار بارگذاری کنند.
ایکنا ـ هزینه‌های تولید این پروژه چگونه تأمین می‌شد؟
تأمین هزینه‌ها یکی از مشکل‌ترین مراحل تولید این پروژه بود؛ چرا که نرم‌افزار در سال ۱۳۸۷ برای شروع عملیات اجرا آماده بود؛ اما به‌دلیل تأمین نشدن اعتبار، تولید آن تا سال ۱۳۹۱ به تعویق افتاد تا جذب سرمایه صورت بگیرد. چون از ابتدا قرار بر این بود که نرم‌افزار به‌صورت رایگان در اختیار مردم قرار گیرد، بنابراین نمی‌توانستیم از محل فروش آن به تأمین هزینه‌ها بپردازیم. بخشی از سرمایه مورد نیاز این پروژه را حوزه علمیه اصفهان تأمین کرد. بخش دیگر نیز از طریق استانداری و در قالب قرارگاه فرهنگ و بخشی هم از سوی نیکوکاران و خیران پرداخت شد.
ایکنا ـ چه امکانات و قابلیت‌هایی قرار است در آینده به نرم‌افزار «طنین وحی» افزوده شود؟
ما با بهره‌مندی از هوش مصنوعی قرار است نرم‌افزار را در این حوزه ارتقا ببخشیم. همچنین تولید این نرم‌افزار به زبان‌های رایج دنیا از دیگر برنامه‌های پیش‌روی ماست؛ چراکه در سال‌های اخیر تعداد مخاطبان قرآن در جهان رو به افزایش بوده و متأسفانه هیچ اثر هنری در حوزه ترجمه قرآن به این زبان‌ها تولید نشده است؛ بنابراین در فاز اول ترجمه این اثر به زبان عربی و در فاز بعدی به زبان انگلیسی و دیگر زبان‌ها در دستور کار قرار دارد.
ایکنا ـ به نظر شما، در زمینه تولید آثار هنری، فنی و رسانه‌ای مرتبط با قرآن، چه نیازها و خلأهایی به چشم می‌خورد؟
آیت‌الله جوادی آملی می‌فرماید اگر قرار بود پیامبری برای این عصر مبعوث شود، حتماً رسالت خود را با ابزار هنر انجام می‌داد. هنر اثری عمیق و ماندگار در ذهن مخاطب به جا می‌گذارد؛ بنابراین مضامین و مفاهیم قرآنی باید در قالب‌های تئاتر، پادکست، فیلم و... عرضه شود.
همچنین هنر قرآنی به تنظیم طرحواره و الگوی مشخص نیاز دارد و هنوز دارای تعریفی واحد و جامع نزد همگان نیست. در این زمینه ابتدا باید زیرساخت‌ها، نظریه‌ها و فلسفه‌های مرتبط کاملاً مشخص و محکم و زیرساخت‌های فکری متناسب با شرایط کنونی و حضور روزافزون هوش مصنوعی در عرصه‌های گوناگون مهیا شود.
در بخش‌های مدیریتی و حکمرانی هم حضور یک مشاور رسانه در کنار مدیران ارشد الزامی است. هم‌افزایی بیشتر مؤسسات قرآنی و ایجاد حلقه واصل بین آنها، ارتباط بیشتر این مؤسسات با پشتوانه‌ها و لیدرهای فکری و به‌اشتراک‌گذاری قابلیت‌های قرآنی هنرمندان و جامعه قرآنی از دیگر خلأهای این حوزه محسوب می‌شود.
ایکنا ـ یکی از ویژگی‌های پروژه «طنین وحی»، انتقال تجارب و آموخته‌های به دست آمده در حین تولید اثر به دیگران بوده است. در این خصوص توضیح دهید.
این پژوهش کاری جدید بود و هیچ نمونه داخلی نداشت. فقط یک اثر در این سبک و سیاق در خارج از ایران برای ترجمه کتاب مقدس تولید شده بود؛ لذا تصمیم گرفته شد تا تمام تجارب و آزمون و خطاهایی که در طول تولید اثر به دست آمد، در کتابی به نام «تجربه‌های مدیریتی پروژه طنین وحی» منتشر شود که به‌مثابه شیوه‌نامه‌ای برای تولید آثار مشابه است. این کتاب اطلاعات کامل، جامع و دقیق درباره مؤلفه‌های دخیل در تولید اثر را شامل می‌شود که در سال ۱۳۹۷ منتشر شد.
من در همین جا از تمام فعالان حوزه دین و فرهنگ تقاضا می‌کنم تا تجربیات خود را بدون هیچ چشمداشتی در اختیار دیگران قرار دهند؛ چرا که امکان ارتباط‌گیری حضوری و استفاده از تجربیات برای همه مخاطبان میسر نیست؛ برای نمونه پس از انتشار این کتاب گروهی از کشور کانادا با ما تماس گرفتند تا با توجه به اطلاعات مندرج در این کتاب به تولید اثری مشابه بپردازند.
ایکنا ـ و سخن پایانی.
مجموعه «طنین وحی» آمادگی دریافت هرگونه پیشنهاد، انتقاد و نظرات مخاطبان گرامی را دارد. مخاطبان می‌توانند هم از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی این مجموعه به نشانی https://taninevahy.com و هم از طریق نرم‌افزار آن با ما در ارتباط باشند.
انتهای پیام
